Actuele verwachtingen waterstanden

Na een week koud weer volgt er vandaag een eerste dooiaanval. Deze gaat waarschijnlijk lukken en de sneeuw zal uiteindelijk overgaan in regen. In de dagen daarna zet zich echter voorlopig nog geen sterke westelijke circulatie in. De neerslaghoeveleheden blijven daarom beperkt en er is geen sprake van een combinatie van veel regenwater en smeltwater vanuit de Middelgebergten. Na een kleine stijging verwacht ik daarom later in de week weer een geleidelijke daling van de rivierafvoeren.

In de rubriek Water Inzicht een overzicht van al de hoogwatergolven die er in Rijn en Maas zijn geweest sinds het begin van de metingen.  

water van de week

Atlantische Oceaan krijgt gaandeweg weer meer grip op het weeer in de stroomgebieden

Een groot deel van Europa bevindt zich al de hele week in een grote poel van koude lucht. Deze is eind november vanuit Scandinavië over Europa uitgestroomd en daar ongeveer tot stilstand gekomen. In deze bel koude lucht trokken kleine lagedrukgebiedjes rond die voor neerslag zorgden, wat bijna overal sneeuw was.

In de Ardennen is het sneeuwdek nu aangegroeid tot boven de ca 400 m hoogte zo’n 10-15 cm, in de Duitse Middelgebergten (Sauerland) tot tussen 10 en 25 cm. Verder naar het zuiden in het Zwarte Woud is het sneeuwdek in de hogere delen nog dikker met ca 40-50 cm. In de Alpen is het sneeuwdek uiteraard nog veel groter. Daar werd op vrijdag de koude vanuit het zuiden even verdreven  en op de overgang naar de koude in het noorden viel heel veel sneeuw.

Boven de 2000 m is het sneeuwdek nu al aangegroeid tot lokaal 1,5 m en ook in het laagland, dat daar op ca 400-500 m hoogte ligt, ligt een sneeuwlaagje. De figuren hieronder laten zien hoe dik het sneeuwdek is in vergelijking met andere jaren. Zeker boven de 2000 m zal dit dek in de winter niet meer wegdooien en dat betekent dat het pas in april of mei smeltwater op gaat leveren voor de Rijn.

Vandaag later op de dag nadert vanuit het westen ook in onze omgeving een neerslaggebied dat hoort bij een lagedrukgebied dat op maandag en dinsdag precies over Nederland trekt. Er kunnen aanvankelijk enkele centimeters sneeuw vallen, maar achter de neerslagzone gaat de temperatuur omhoog en de sneeuw zal daarom een kort leven beschoren zijn.

Het neerslaggebied dringt op dinsdag verder door in de stroomgebieden, maar de neerslaghoeveelheden zijn niet zo groot. Boven de 500 tot 700 m kan nog wel wat sneeuw vallen en in de Ardennen groeit het dek aan met ca 5-10 cm. Op woensdag en donderdag valt niet veel neerslag, maar ontwikkelt zich boven Ierland een sterk lagedrukgebied dat nieuwe regengebieden op Europa af zal sturen.

Op vrijdag kan een actief front vooral in Centraal-Europa neerslag brengen. De temperatuur is dan ook zover gestegen dat ook in de Middelgebergten de neerslag als regen gaat vallen. Ook in het komend weekend en daarna blijven regengebieden vanaf de Atlantische Oceaan tot in de stroomgebieden doordringen.

Het lagedrukgebied bij Ierland is niet in staat om verder naar het oosten op te schuiven omdat een groot hogedrukgebied boven Rusland voor een blokkade zorgt. Van een krachtige westelijke circulatie is daarom nog geen sprake en er zal daarom minder regen vallen, wat de kan klein maakt dat er een nieuwe hoogwatergolf ontstaat. Wel valt er voldoende regen om de rivieren in eerste instantie weer wat te laten stijgen.

Rijn stijgt in de loop van de week wat, maar na volgend weekend weer dalend

De maand november was in het stroomgebied erg nat. In het Duitse deel van het Rijn-stroomgebied viel twee keer zoveel neerslag als langjarig gemiddeld in november. De gemiddelde maandafvoer was met 3650 m³/s dan ook erg hoog, ook bijna 2 keer zo hoog als het langjarig gemiddelde.

Het was de hoogste gemiddelde afvoer sinds 2002, toen bedroeg deze 4850 m³/s en nog wat hoger was het in 1998 met een gemiddelde afvoer van 5150 m³/s, wat meteen ook de hoogste waarde is voor november. Zowel 1998 als 2002 waren minder nat in het stroomgebied in Duitsland, dus er kwam toen relatief meer water tot afstroom dan in de afgelopen maand.

De Rijnafvoer is nu nog steeds hoog voor de tijd van het jaar. Het langjarig gemiddelde voor begin december bedraagt ca 2200 m³/s en de hele afgelopen week was de afvoer nog boven de 4000 m³/s. Inmiddels is wel een wat sterkere daling ingezet omdat er de afgelopen dagen weinig neerslag is gevallen en wat er viel, viel vaak als sneeuw. De waterstand zal daarom nog enkele dagen dalen tot onder de 11 m op woensdag 6/12. De afvoer bedraagt dan ongeveer 3300 m³/s.

De vele neerslag in de Alpen van vrijdag ging in de lagere regionen ook enige tijd gepaard met regen en dat heeft een klein golfje opgeleverd in de Bovenrijn. Vanaf woensdag komt dat water aan bij Lobith en zal de waterstand weer wat gaan stijgen. Onderweg wordt het golfje nog wat aangevuld met de neerslag die morgen en overmorgen in het midden van Duitsland valt.

Samen levert dat een stijging op tot tussen de 11,3 en 11,5 m (NAP) op donderdag en vrijdag a.s. en een afvoer tussen 3700 en 3900 m3/s. Na de passage van het regengebied op maandag en dinsdag volgen er enkele dagen met niet genoeg neerslag om de Rijn verder te laten stijgen. Op vrijdag valt er waarschijnlijk wel weer wat meer regen in het zuiden van het stroomgebied, maar dat zal pas halverwege in de week na het komend weekend bij Nederland aankomen.

Ik verwacht daarom dat de waterstand na vrijdag 8/12 weer gaat dalen. Op zaterdag wordt de 11 m dan weer onderschreden en in de loop van de week na het volgend weekend komt ook de 10,5 m in zicht. Op dit moment ziet het ernaar uit dat de daling ook daarna nog doorzet, maar dit is onzeker. Mocht de westelijke circulatie vanaf het komend weekend toch wat sterker worden, dan kan er mogelijk wel weer genoeg regen vallen voor een nieuwe stijging.

Maas stijgt morgen en overmorgen, maar later in de week weer dalend

De gemiddelde Maasafvoer was in november erg hoog: er stroomde ca 625 m³/s bij Maastricht Nederland binnen en dat is bijna 2,5 keer zoveel als in een gemiddelde november-maand. In de Ardennen was het in november ook veel natter dan in een gemiddelde november met zo’n 1,6 tot 1,8 keer de normale regenhoeveelheden.

De afvoer was daarmee nog iets hoger dan in 2002 en ongeveer even hoog als in 1998, wat in het stroomgebied van de Maas net als bij de Rijn ook een zeer natte maanden waren. De hoogste gemiddelde novemberafvoer werd in 1930 gemeten, toen er maar liefst 939 m³/s werd aangevoerd. In die maand waren er ook twee forse hoogwatergolven.

De Maas is na het kleine hoogwatergolfje van ca 900 m³/s in het begin van de week sterk gaan dalen en inmiddels bedraagt de afvoer bij Maastricht ca 500 m³/s. Later vandaag gaat er neerslag vallen in het stroomgebied, maar dat zal in eerste instantie vooral sneeuw zijn. Vanaf maandag gaat de sneeuw over in regen en dan kan ook de sneeuw gaan smelten.

De temperaturen zijn maar net boven nu op grotere hoogte, dus verloopt het smelten niet zo snel en komt het smeltwater langzaam beschikbaar. Op grond van de neerslag die gaat vallen en het smeltwater verwacht ik dat de Maasafvoer weer kan stijgen tot 600 à 700 m³/s op dinsdag en tot 800 m³/s op woensdag. Woensdag en donderdag valt er niet veel neerslag en zal de afvoer weer dalen naar ca 600 m³/s.

Vanaf vrijdag t/m zondag valt er elke dag wel wat regen, maar geen grote hoeveelheden. De Maasafvoer zal daarom stabiliseren tussen de 500 en 600 m³/s. Ook op langere termijn is er voorlopig geen grote stijging te verwachten.

Water Inzicht

Frequentie van hoogwatergolven in Rijn en Maas in de loop van de meetreeks neemt niet toe, eerder wat af

De Rijnafvoer steeg in november tot ca 5.750 m³/s. Dit is een afvoer die gemiddeld op ca 12 dagen per jaar wordt overschreden. Dit aantal varieert sterk van jaar tot jaar, want in jaren met langdurige hoogwaters loopt het op tot boven de 25 dagen, terwijl er ook veel jaren zijn dat deze hoeveelheid helemaal niet wordt bereikt.

Als we alle hoogwatergolven van de Rijn op een rij zetten, dan zijn er sinds het begin van de metingen in 1901 bijna 200 golven geweest waarbij de afvoer steeg tot meer dan 5.000 m³/s. Daarvan waren er 107 die ook de 6.000 m³/s overschreden en 55 met een afvoer boven de 7.000 m³/s. Verdeeld over 123 jaar betekent dat dat een golf van 5.000 m³/s gemiddeld ongeveer 1,5 keer per jaar optreedt, een golf van 6000 iets minder dan een keer per jaar en een golf van 7000 m³/s  in iets minder dan een op de twee jaren.

Bij een afvoer van 7.000 m³/s overstromen de grootste delen van de uiterwaarden, bij 5.000 m³/s gaat het alleen om de lagere delen. In de volgende 3 figuren heb ik voor de hele meetreeks van jaar tot jaar het aantal hoogwaters weergegeven dat boven respectievelijk 5.000 m³/s (boven), 6000 m³/s (midden) en 7000 m³/s (onder) uit is gestegen.

In veel jaren steeg de afvoer twee of drie keer tot boven de 5.000 m³/s. Een enkele keer is het nog vaker, zoals in 1931 en 2002. Maar er zijn ook jaren zonder zo’n hoogwatergolfje. Met de rode lijn is het 10-jarig gemiddelde weergegeven. Dit schommelt gedurende de hele meetreeks tussen de 1 en 2. Rond de ’80-er jaren was er een duidelijke stijging, maar sinds 2002 is het gemiddelde weer gedaald naar iets meer dan één per jaar.

Bij het aantal pieken boven de 6.000 m³/s zien we eenzelfde patroon. Dit aantal schommelt steeds rond de één per jaar, maar steeg in korte tijd naar bijna twee in de ’80-er jaren. Nog hogere golven komen uiteraard nog minder vaak voor en het langjarig gemiddelde van de golven hoger dan 7000 m³/s schommelt tussen 0,5 en 1 per jaar.

Opvallend zijn de perioden met weinig hoge afvoeren in de reeks in de ’30-er en ’70-er jaren van de vorige eeuw, toen het 10-jarig gemiddelde daalde tot net boven nul. Ook de laatste 20 jaar is het aantal grote hoogwatergolven opvallend gering, met slechts drie keer een piek boven de 7000 m³/s. Van een toename in de frequentie van grote hoogwaters is voorlopig dan ook nog geen sprake.

Voor de Maasafvoeren heb ik dezelfde analyse uitgevoerd voor de twee hoogste afvoeren. Dit zijn respectievelijk 1350 m³/s dat wat de frequentie betreft even vaak voor komt als 6.000 m³/s en 1550 m³/s, wat vergelijkbaar is met 7000 m³/s bij de Rijn. De figuren lijken veel op die van de Rijn, met frequenties die vergelijkbaar zijn.

De opvallende piek die we bij de Rijn zagen in de ’80-er jaren ontbreekt bij de Maas, vooral bij de hoogste afvoeren. Wel is er een wat lagere piek aan het begin van deze eeuw. Bij de hoogste afvoeren zien we ook bij de Maas twee duidelijke perioden met weinig hoge afvoeren in de ’30-er en ’70-er jaren van de vorige eeuw. Ook recent zijn er relatief minder grote hoogwaters, maar het aantal is niet zo laag als bij de Rijn.

Rijn

Gisteren veel regen in NL, met lokaal in Zuid Nederland 40 mm, wat erg veel is voor in de winter. Buiten NL alleen in het noordelijk deel van het stroomgebied minder regen en invloed op Rijnafvoer daarom beperkt. Peil Lobith blijft daarom komende dagen onder 12 m. Op langere termijn minder neerslag dan eerder verwacht, daarom is de kans groot dat standen verder dalen, naar ca 11 m (NAP) bij Lobith rond 10/12.

Maas

Gisteren voldoende regen in Ardennen om Maas weer wat te laten stijgen. In zijbeken is hoogste afvoer al bereikt, dus afvoer Maastricht komt vaandaag niet hoger dan de ca 900 m³/s die vanmorgen werd bereikt. Komende dagen minder neerslag dan eerder verwacht, dus rest vd week dalende afvoer naar 700 m³/s en waarschijnlijk na het weeksnd nog lager.

De wekenlange zeer natte periode leek deze week even achter de rug, maar de komende week gaat er weer dagelijks neerslag vallen. Maandag passeert een actief regengebied dat vooral in Nederland veel neerslag brengt. Omdat het ook kouder gaat worden, valt in de stroomgebieden op veel plaatsen sneeuw. Voorlopig blijft het liggen maar op de langere termijn, als de dooi weer invalt, kan dit mogelijk een bijdrage leveren aan een nieuwe hoogwatergolf. In het water bericht leest u de details.

In de rubriek Water Inzicht sta ik stil bij het Benedenrivierengebied waar zich een opvallend hoogwater voordeed, veroorzaakt door een bijzondere combinatie van hoge rivierafvoeren een storm op zee.

Water van de Week

Voorlopig domineren de lagedrukgebieden en opnieuw veel neerslag

De afgelopen 4 tot 5 weken was het een komen en gaan van lagedrukgebieden die vanaf De Atlantische Oceaan het continent optrokken en daarbij veel neerslag aanvoerden. Inmiddels is er wel een eind gekomen aan de krachtige westelijke circulatie die deze lagedrukgebieden meevoerde, maar er liggen nog steeds tal van lagedrukgebieden boven Europa. Ze tollen wat rond en omdat het ondertussen koud geworden is op het continent valt de neerslag dei met deze gebieden samenhangt vaak In de vorm van sneeuw.

Morgen, maandag, trekt een klein lagedrukgebiedje precies over het Nederland in zuidoostelijke richting. Het brengt zeer veel neerslag, met in het midden van Nederland mogelijk meer dan 30 mm regen. Het lagedrukgebied zuigt vanuit het oosten koude lucht aan waardoor aan de noordkant van dit weersysteem de neerslag tijdelijk als sneeuw kan gaan vallen. In het noorden en oosten van Nederland kan het dan even wit worden.

Ook in de stroomgebieden gaat neerslag vallen, die in de middelgebergten boven 200 tot 300 m hoogte al snel sneeuw zal zijn. Vooral in het Sauerland kan 20 tot 25 cm verse sneeuw vallen. In de Ardennen kan ook een vers laagje sneeuw vallen maar daar blijft het bij zo'n 10 tot 15 cm. Dinsdag en woensdag worden wat drogere dagen maar op donderdag nadert een nieuw lagedrukgebied, nu van over Frankrijk, en kan er opnieuw veel neerslag vallen in de stroomgebieden.

Het is nog onzeker hoe ver de zachte lucht, die samenhangt met dit lagedrukgebied, tot de stroomgebieden door kan dringen. In de Ardennen, Eiffel en de Vogezen lijkt ten minste een deel van de neerslag als regen te gaan vallen maar boven de 300 m zal het ook daar waarschijnlijk sneeuw zijn. Het sneeuwdek op de hoogste delen van de Ardennen kan dat aangroeien tot 30 cm, in het Sauerland en andere Duitse middelgebergten al tot meer dan 50 cm.

Tot en met het weekend passeren er steeds weer buien of kleine neerslaggebieden en omdat het koud blijft groeit het sneeuwdek in de middelgebergten verder aan. Na het volgend weekend kan er in de Ardennen zo'n 40 tot 50 cm liggen, in het Sauerland zo'n 50 tot 70 cm en verder naar het zuiden in het Zwarte Woud en de Vogezen groeit het sneeuwdek aan tot meer dan 1 m.

Ook in de Alpen kan veel sneeuw vallen, met aan de noordzijde van de Alpen meer dan 1 m verse sneeuw. De afgelopen dagen was er ook al vrij veel sneeuw gevallen en het sneeuwdek zal daarom aangroeien tot voor de tijd van het jaar grote dikte, die dan al groter zal zijn dan het dek dat vorig jaar pas in de loop van februari werd bereikt. Dit is goed nieuws voor de Rijn want deze sneeuw zal waarschijnlijk blijven liggen tot en met april mei volgend jaar en dan de Rijn in het voorjaar en het begin van de zomer van extra water voorzien.

Pas na het volgend weekend ziet het er naar uit dat het complex van lagedrukgebieden gaandeweg naar het oosten verschuift en we weer terecht komen in een ander weertype. Dat zou opnieuw een westelijke circulatie kunnen zijn met nieuwe neerslaggebieden vanaf de oceaan en ook een overgang naar zachter weer.  Maar er is ook een, zei het kleinere kans, dat hogedrukgebieden wat meer invloed op ons weer gaan uitoefenen.

Rijn daalt even tot onder 12 m NAP, later in de week waarschijnlijk weer stijgend.

Op woensdag 22 november passeerde de eerste hoogwatergolf van dit winterseizoen. Bij lobith steeg de waterstand tot 13,15 m boven NAP; de afvoer bedroeg 5700 m³/s. Het was de hoogste afvoer sinds 2021, toen de Rijn tot 14,5 m steeg bij Lobith, met een afvoer van bijna 7400 m³/s. Een hoogwatergolf zoals we afgelopen week meemaakten, komt gemiddeld ieder jaar wel een keer voor en in de reeks van alle hoogwatergolven sinds 1900 staat deze golf op ongeveer de 135e plaats.

De grootste hoogwatergolf uit de meetreeks was die van 1926 toen de afvoer nog ruim twee keer zo groot was. De dijken in het rivierengebied zijn tegenwoordig sterk genoeg om zo’n golf te weerstaan, ze zijn namelijk gebouwd op een afvoer die zelfs bijna 3 keer zo groot is als wat afgelopen week passeerde.

De afgelopen week viel er veel minder regen in het stroomgebied dan de week ervoor en daarom is de Rijn sinds donderdag weer gaan dalen. Die daling zet zich nog door en in de loop van de komende nacht daalt de Rijn tot onder de 12 m. Vanwege de vele neerslag die morgen gaat vallen zal de daling vanaf dinsdag al minder snel gaan. Het is nog onduidelijk hoe de stand zich ontwikkelt, omdat dit afhangt van de hoeveelheid neerslag die als sneeuw valt en dus niet meteen voor de Rijn beschikbaar komt.

Ook bij de neerslag die later in de week valt zal dat het geval zijn en het is daarom onduidelijk hoeveel water de Rijn deze week mag verwachten. Ik ga er nu vanuit dat vooral het regengebied van donderdag wel voldoende regen zal brengen om de rivier vanaf het komend weekend opnieuw wat te laten stijgen. Tegen die tijd zal de stand gedaald zijn tot tussen de 11,5 en de 11,75 m NAP, om in het weekend dan te gaan stijgen naar een stand rond de 12,5 m net na het komend weekend.

In de week daarna verwacht ik eerst weer een lichte daling tot rond de 12 m aan het eind van de week, dat is dan rond 12 december. Deze verwachting is echter onzeker, omdat op dit moment nog niet duidelijk is welk deel van de neerslag als regen gaat vallen en welk deel als sneeuw.

Op wat langere termijn ziet het er naar uit is de kans het grootst dat zich weer een westelijke luchtstroming instelt die regen en zachtere lucht gaat aanvoeren. Als dat uitkomt dan is er opnieuw kans op een hoogwater en mogelijk wordt de stand dan hoger dan het hoogwater van de afgelopen week. Met de neerslag zal dan namelijk ook het sneeuwdek gaan smelten dat zich de middengebergte tegen die tijd heeft opgebouwd.

Het is nu nog veel te vroeg om een inschatting te geven wat dat betekent; maar de combinatie van smeltende sneeuw en veel regen is wel de basis voor veel hoogwatergolven uit het verleden. Volgende week is hierover misschien wat meer te vertellen.

Maasafvoer blijft hoog voor de tijd van het jaar, tussen 600 en 1000 m³/s.

Ondanks dat er niet zoveel regen is gevallen bleef de Maasafvoer deze week nog aan de hoge kant. Vooral vanuit Frankrijk was veel water onderweg en omdat de looptijd van dit water lang is, houdt de hoge afvoer in Nederland lang aan. De Maasafvoer daalde deze week daarom maar langzaam daalde van ongeveer 800 m³/s naar 650 m³/s op dit moment.

Het lagedrukgebied dat maandag over Nederland trekt zuigt aan de zuidkant juist zachte lucht aan en daarom valt de neerslag die bij dit lagedrukgebied hoort in België en Noord-Frankrijk in de vorm van regen. Er kan zo'n 15 tot 20 mm regen vallen en dat is voldoende om de Maas opnieuw te laten stijgen tot tussen de 800 en 900 m³/s. Dinsdag een woensdag vallen er buien, maar de meeste neerslag valt dan als sneeuw en de Maas zal dan niet verder stijgen.

Donderdag bereikt een nieuw neerslaggebied het stroomgebied van de Maas en in de lagere regionen zal dit opnieuw regen brengen, maar hogerop in de Ardennen, ongeveer boven de 300 m, zal dit waarschijnlijk sneeuw zijn. De Maasafvoer kan dan opnieuw wat stijgen en mogelijk wordt op vrijdag de 1000 m³/s bereikt. Een en ander is wel afhankelijk van het deel van de neerslag dat als sneeuw gaat vallen.

In het weekend wordt wat minder neerslag verwacht en het meeste zal dan als sneeuw vallen, zeker wat hogerop in de heuvels. Ik verwacht niet dat de Maas dan veel extra water hoeft te verwachten en waarschijnlijk zal de afvoer in het komend weekend en net daarna weer iets dalen, tot rond 800 m³/s.

In de loop van de week na het volgend weekend blijft het spannend wat er gaat gebeuren. Er ligt dan een aardig sneeuwdek in de Ardennen, van zo'n 30 tot 40 cm, en mocht zich dan inderdaad een zachte westelijke circulatie instellen met flink wat regen, dan kan dat voor een combinatie zorgen van smeltwater en regenwater. De afvoer kan dan opnieuw stijgen en een nieuwe hoogwatergolf is mogelijk. Op dit moment is daar echter nog weinig met zekerheid over te zeggen. Volgende week daarover meer.

Water in zicht

Samenvallen hoge rivierafvoeren en noordwesterstorm zorgt voor ehoge waterstanden in Benedenrivierengebied.

De hoogwatergolf die woensdag bij Lobith Nederland binnenstroomde, bereikte donderdag het westen van het land. Via de waal stroomde ongeveer 4000 m³/s ter hoogte van Gorinchem het benedenrivierengebied binnen en via de Nederrijn en lek stroomde tegelijkertijd ongeveer 1000 m³/s bij Krimpen het gebied binnen. En ook de Maas voerde nog eens 1000 m³/s aan zodat er in totaal ongeveer 6000 m³/s in het benedenrivierengebied aankwam.

Gewoonlijk stroomt ongeveer de helft van deze hoeveelheid water via de Nieuwe Waterweg naar zee en de andere helft via het Haringvliet. De sluizen in de Haringvliet worden daarvoor opengezet zodat het Rijnwater tijdens laag water op zee naar buiten kan stromen. Als het vloed is kan het water niet naar zee stromen en stuwt het een uur of zes op in het haringvliet om vervolgens bij de volgende laagwaterperiode wel naar buiten te kunnen stromen.

Afgelopen donderdag deed zich echter een bijzondere situatie voor omdat er een noordwesterstorm opstak. Dit zorgde langs de kust voor extra hoogwater zodat het onmogelijk was om het rivierwater naar zee uit te laten stromen. De Haringvlietsluizen kunnen dan niet of hoogstens gedurende korte tijd open om het water te spuien.

De Nieuwe Waterweg heeft wel een open verbinding met zee, maar tijdens stormvloed kan het rivierwater daar al helemaal niet naar buiten, omdat er dan juist extra veel zeewater naar binnen stroomt. Tijdens de periode van maximale instroom stroomt er dan meer dan 10.000 m³/s vanuit de zee het Benedenrivierengebied in en ook dit water moest in het Benedenrivierengebied geborgen worden.

De combinatie van een hoge rivierafvoer die naar zee gespuid kan worden en de instroom van zeer veel zeewater leverde extra hoge waterstanden op in het Benedenrivierengebied. In die figuur hieronder heb ik alle meetstations per riviertak naast elkaar gezet en aangegeven hoe veel peilopzet er plaatsvond en of dat water door de stormopzet vanuit zee werd opgestuwd of door de aanvoer van het rivierwater. Deze waarden zijn ook op de kaart daaronder weergegeven, met daarbij het percentage dat de zee er aan bijdroeg.

Als we in het westen beginnen bij Hoek van Holland langs de Nieuwe Waterweg en vervolgens de Nieuwe Maas op gaan, zien we dat de peilopzet daar ruim 1 m bedroeg en dat deze geheel werd veroorzaakt door de opzet vanuit zee. In oostelijke richting op de Lek zien we dat de bijdrage vanuit de rivier langzaam toeneemt: van 5% helemaal in het westen bij Krimpen naar meer dan 80% bij Hagestein ter hoogte van Utrecht.

In de Oude Maas en Waal neemt de bijdrage vanuit de rivier van west naar oost eerst maar langzaam tot ca 20% bij Dordrecht, om daarna snel op te lopen. Bij Vuren, net voorbij Gorinchem, is de invloed vanuit zee al bijna niet meer merkbaar. Ter hoogte van Zaltbommel zijn we echt in het rivierengebied aangekomen en wordt de opzet geheel veroorzaakt door de rivier. Een peilopzet van 3 m lijkt veel, maar is niet bijzonder voor een hoogwater op de rivier. Bij Lobith bedroeg de peilopzet nu ook ongeveer 4m tov een gemiddelde waterstand.

In het Haringvliet zien we dat de peilopzet voor de helft wordt veroorzaakt door de invloed vanuit zee en door de andere helft vanuit de bijdrage vanuit de rivieren. De opzet vanuit zee dringt hier niet via de Haringvlietsluizen naar binnen, die zijn immers gesloten, maar de invloed vanuit zee kan wel via de Nieuwe Waterweg en dan verder via de Oude Maas, het Spui en de Dordtse kil ook doordringen tot in het Haringvliet en Hollands diep. Het is daarom dat de peilopzet van ongeveer 1 m hier voor 50 cm werd veroorzaakt door de zee en voor 50 cm door het rivierwater dat in dit grote bekken werd geparkeerd voordat het weer naar de Noordzee kon uitstromen.

Een bijzondere locatie in dit overgangsgebied tussen de zee en de rivieren is de plaats waar de Waal uitstroomt in het Benedenrivierengebied, bij Werkendam, net voorbij Gorinchem. De Waal verdeelt zich hier over de Beneden Merwede, die richting Dordrecht loopt, en de nieuwe Merwede die richting het Haringvliet loopt. In het kader van het project Ruimte voor de Rivier is hier een jaar of 8 geleden een extra verbinding gemaakt (met de puntjes-peil aangegeven) waarlangs in tijden van hoogwater een deel van het rivierwater over een drietal drempels via de Biesbosch kan worden afgevoerd.

Afgelopen donderdag was de waterstand bij Werkendam zo hoog gestegen dat de overloop tussen de Biesbosch en de Nieuwe Merwede overstroomde en het water vanuit de rivier de Noordwaard in kon stromen. Het hoge peil werd hier voor ruim de helft door de opzet vanuit zee veroorzaakt en door een iets kleiner deel door de hoge aanvoer vanuit rivier. Officieel is het een Ruimte voor de Rivier maatregel maar in dit geval was het vooral ook een Ruimte voor de Zee maatregel, want als de zee niet zo veel water via de nieuwe Waterweg naar binnen had gestuwd, dan was de stand bij Werkendam nooit zo ver opgelopen als nu het geval was.

De lange natte periode, die al vanaf half oktober aanhoudt, is nu bijna ten einde. Vandaag en morgen valt er nog regen in de stroomgebieden, wat nog wat extra water oplevert bovenop de hoge afvoeren van dit moment. Maar vanaf dinsdag wordt het een aantal dagen droog en kunnen de rivierafvoeren weer gaan zakken. De Rijn zal naar verwachting rond 13,25 m (NAP) uitkomen de Maas is ook hoog, maar blijft onder de 1000 m³ per seconde.

De rubriek water inzicht ontbreekt deze week. 

water van de week

Een kort intermezzo van hoge druk.

Een lange reeks van lagedrukgebieden is in de afgelopen 5 weken vanaf de Atlantische Oceaan in de richting van Europa getrokken en tal van neerslaggebieden hebben in die tijd veel regen gebracht. Opvallend veel regen viel in de kuststreek van Nederland, waar vanaf half oktober op sommige plekken meer dan 350 mm regen is gevallen. Dat is net zoveel als er gewoonlijk in 3 tot 4 maanden tijd valt.

Het verschil met het zuidoosten van het land was ook opvallend groot; in het zuiden van Limburg viel in deze periode slechts 150 mm regen. Voor een maand tijd is dat nog steeds vrij veel, maar duidelijk veel minder dan langs de kust.  In de stroomgebieden was het vooral de afgelopen 10 dagen erg nat waardoor de waterstanden flink konden stijgen. Zowel in de Maas als de Rijn zijn kleine hoogwatergolven ontstaan.

Op dit moment ligt er een lagedrukgebied bij Schotland dat de komende twee dagen in zuidoostelijke richting Over Nederland naar het zuidoosten trekt en voorlopig voor de laatste keer regen brengt in onze omgeving. De meeste regen valt in een brede band net ten noorden van het stroomgebied van de Rijn maar verder zuidelijk blijft het ook niet droog. Het is voorlopig de laatste regen want er volgen daarna een paar droge dagen. Dit hangt samen met een hogedrukgebied dat zich opbouwt op de Atlantische Oceaan ten westen van het Verenigd Koninkrijk.

Het hogedrukgebied lijkt geen lang leven beschoren, want al vrijdag lukt het een nieuw lagedrukgebied om ten noorden van dit hogedrukgebied langs in de richting van Scandinavië te trekken. Regenzones blijven eerst nog noordelijk van de stroomgebieden maar vanaf het weekend kunnen ze ook alweer zuidelijker doordringen, waardoor er opnieuw regen kan vallen.

Het is nog niet helemaal duidelijk wat er daarna gaat gebeuren: Het Europese weermodel verwacht een nieuwe natte periode met in het weekend en direct daarna vrij veel regen. Als dat uitkomt, kunnen de rivieren weer gaan stijgen. Het Amerikaanse model ziet het anders en verwacht dat zich een meer noordelijke, koelere luchtstroming instelt met minder neerslag en vooral in de middelgebergte mogelijk ook sneeuw. Het Duitse weermodel volgde tot gisteren het Europese maar is nu omgeslagen naar het Amerikaanse model.

Het blijft dus nog even armpje drukken tussen de modellen en pas in de loop van de week zal duidelijk worden wie aan het langste eind trekt. Voor dit moment is het enige waar we op moeten letten de hoeveelheid regen die er tot en met morgen gaat vallen. Het water hiervan komt namelijk nog boven op de hoogwatergolf die nu onderweg is. Vanaf dinsdag volgen er een aantal droge dagen en neemt de aanvoer van water naar de Rijn en de Maas duidelijk af.

Rijn stijgt naar een hoogste stand van circa 13,25 m (NAP) op woensdag 22/11.

De Rijn is de afgelopen week sterk gestegen en staat nu al bijna 3 m hoger dan een week geleden. De vele regengebieden hebben in het hele stroomgebied de zijrivieren van de Rijn Laten stijgen. Vooral de Bovenrijn heeft een vrij hoog peil bereikt en ook de Moezel is sterk gestegen. Andere grotere zijrivieren zoals de Main en Ruhr en een aantal kleinere zoals de Sieg, Lahn en Ahr zijn niet zo sterk gestegen. De meeste regen viel dan ook in het zuiden van Duitsland en heet oosten van Frankrijk waar de Bovenrijn en Moezel ontspringen. 

Vandaag en vooral morgen kan er nog wat regen vallen; opnieuw verspreid over het hele stroomgebied waardoor een aantal zijrivieren weer wat kan stijgen. Het zijn geen grote hoeveelheden, maar het komt boven op de hoogwatergolf die nu onderweg is. De golf in de Bovenrijn is vrij lang geworden en de piek bevindt zich nu nog tussen Mannheim en Mainz. Morgen In de loop van de dag komt deze bij Koblenz aan waar op dat moment ook de afvoer vanuit de Moezel ongeveer zijn hoogste waarde bereikt.

Vanaf daar is de golf nog ongeveer twee dagen onderweg tot Lobith, wat betekent dat deze woensdag in de loop van de dag aan zal komen. Op grond van de hoeveelheid water die zich nu ion de rivieren bevindt en wat er de komende 24 uur nog bijkomt, verwacht ik dat de waterstand dan tot ongeveer 13,25 m boven NAP zal zijn gestegen. Mocht de neerslag beperkt blijven dan wordt het wat minder. En veel hogere stand verwacht ik eigenlijk niet want er valt eerder wat minder regen dan meer dan nu wordt verwacht.  De afvoer tijdens de piek bedraagt dan ongeveer 5750 m³ per seconde.

Na het passeren van de piek gaat de waterstand langzaam dalen en in de loop van vrijdag verwacht ik dat de 13 m (NAP) weer wordt onderschreden en op zondag zal de 12,5 m (NAP) bereikt worden. In het begin van de week daarna zet de daling door tot onder de 12 m in de loop van maandag 27 of dinsdag 28/11.

Daarna wordt het onduidelijk wat er gaat gebeuren: op grond van de verwachting van het Europese weermodel wordt het vanaf het weekend en het begin van volgende week namelijk opnieuw nat in het stroomgebied en als dat uitkomt zou de waterstand vanaf woensdag of donderdag in die week (rond 30/11) weer kunnen gaan stijgen.

Als we echter de verwachting van het Amerikaanse weermodel volgen dan valt er veel minder neerslag en neemt ook de kans op sneeuw in de middengebergte toe waardoor de Rijn waarschijnlijk minder water te verwerken krijgt en de waterstand aan het eind van de maand blijft dalen. Volgende week is hierover meer duidelijkheid te geven.

Een afvoer van boven de 5500 m³/s in november is vrij uitzonderlijk, maar is sinds 1900 al wel ongeveer 10 keer eerder voorgekomen. De hoogste afvoer werd in 1998 bereikt toen steeg de Rijn tot bijna 9500 m³ per seconde. En nog twee keer, in 1924 en 1930 steeg de afvoer ook tot boven de 9.000 m³/s. In de afvoerreeks van de Rijn is voor november geen trend zichtbaar dat hoge afvoeren tegenwoordig vaker voorkomen dan vroeger; eerder is er sprake van een lichte afname.

De gemiddelde afvoer zal deze maand ook erg hoog eindigen, de Rijn voerde namelijk ongeveer tweed keer zoveel water af als in een gemiddelde novembermaand. Maar ook dat is niet bijzonder en ook hier gingen al zo'n 10 jaren ons voor, met ook daar 1998 met de hoogste gemiddelde afvoer. Ook bij de gemiddelde afvoeren zien we geen trend dat ed Rijn tegenwoordig in deze maand meer water afvoert. Sinds 1900 zijn er wel soms perioden met meer n minder, maar over de hele meetreeks verandert er opvallend weinig.

Maas blijft nog even relatief hoog maar niet boven 1000 m³ per seconde.

De Maas schommelde de hele afgelopen week tussen de 700 en 850 m³ per seconde. Er passeerden regelmatig neerslaggebieden maar de meeste regen viel net buiten de Ardennen en daardoor bleef de toevoer van water naar de Maas beperkt. 

Ten zuiden van de Ardennen in Noord Frankrijk viel wel veel regen en daardoor is de Maas in Noord Frankrijk vrij sterk gestegen. Vanuit the Lesse, Sambre en Ourthe, die in de Ardennen ontspringen, bleef de afvoer echter beperkt. Daarom werd de 1000 m³ per seconde toch niet bereikt al leek het er een aantal keer wel op, als er regengebieden naderden, dat het net wel zou gebeuren. Maar dan bleef de neerslag toch te beperkt.

Ook de regen die later vandaag en morgen nog in het stroomgebied valt zal slechts voor een beperkte aanvoer van extra water zorgen. Daarom verwacht ik dat het voldoende is om de huidige afvoer op ongeveer hetzelfde niveau te houden, of alleen licht te laten stijgen. Mogelijk is 900 m³ per seconde op 21 november nog wel mogelijk voordat de afvoer weer gaat dalen; maar 1000 m³ per seconde zal ook nu waarschijnlijk niet bereikt zal worden.

Ook in het stroomgebied van de Maas volgt nu een aantal droge dagen en pas vanaf vrijdag of zaterdag kan er weer wat regen vallen. Tegen die tijd zal de Maasafvoer weer gedaald zijn tot ongeveer 600 m³ per seconde. Op dit moment is het nog onduidelijk wat er vanaf het weekend gaat gebeuren.

Het Europese weermodel, dat meestal het meest betrouwbare is op deze termijn, verwacht dat het opnieuw nat gaat worden. De afvoer kan dan in de week na het volgend weekend weer kan stijgen. Maar als we het Amerikaanse weermodel volgen dan zou de afvoer juist blijven dalen omdat er volgens deze verwachting geen grote hoeveelheden regen worden verwacht. Volgende week hierover meer.

In de loop van de week zal ik nog een extra berichtje op de site plaatsen als de hoogste stand is bereikt. Ik stuur daarover geen mail. Mocht het anders uitpakken dan verwacht, dan zal ik iedereen daar wel op attenderen.

 

Een nieuw extra waterbericht vanwege de oplopende waterstanden in Rijn en Maas.

De Rijn is de afgelopen dagen gaan stijgen en de 11 m is inmiddels bij Lobith gepasseerd; de afvoer bedraagt nu ca 4.000 m³/s. De laagste delen van de uiterwaarden gaan vanaf nu overstromen. Dit is overigens nog lang geen groot hoogwater, daarvoor moet de stand stijgen tot boven de 14,5 m en de afvoer naar meer dan ca 7.000 m³/s. Ik verwacht niet dat die hoeveelheid bereikt gaat worden en hou het erop dat de waterstand de komende dagen tot ca 13,5 m zal stijgen en de afvoer tot tussen 5.500 en 6.000 m³/s.

De Maas is tot nu toe minder gestegen dan verwacht omdat de grotere regengebieden de afgelopen dagen meer buiten de Ardennen om dan er overheen zijn getrokken. Ook vandaag gaat dat gebeuren als een actieve regenzone over Noord Frankrijk en Zuid België naar het oosten trekt. De Franse Maas ontvangt dan wel extra water, maar de noordflank van de Ardennen blijft grotendeels buiten schot.

De afvoer bij Maastricht ligt nu rond de 750 tot 800 m³/s. De regen van vandaag en morgen zal hoogstens voor een lichte stijging zorgen tot rond de 900 m³/s. De 1.000 m³/s die ik eerder aankondigde zal daarom waarschijnlijk voorlopig net niet gehaald worden.

De Rijn krijgt ook te maken met de actieve regenzone; deze brengt vandaag en morgen in Oost Frankrijk en Zuid Duitsland veel regen. Dat betekent nog wat extra water in de Bovenrijn. De piek is daar vannacht Mannheim gepasseerd en de extra regen zal deze golf niet hoger maken, maar wel verlengen.

De Moezel krijgt vandaag ook veel regen te verwerken en zal wel verder stijgen naar een hoogste stand op 18/11. Deze golf vanuit de Moezel valt daardoor ongeveer samen met de eerdere golf uit de Bovenrijn op de plek waar beide rivieren samen komen. Bij Koblenz wordt de piek op 18 of 19/11 verwacht, waarna het nog ca 2 dagen duurt voordat Lobith wordt bereikt. Verder stroomafwaarts valt er de komende dagen niet zoveel regen en de belangrijkste zijrivieren daar (Sieg, Lahn en Ruhr) dalen daardoor wat.

Op grond van de verwachting voor Koblenz zal de waterstand bij Lobith op 20/11 de 13 m passeren en op 21/11 tussen 13,2 en 13,5 m (NAP) uitkomen, met een afvoer net onder de 6.000 m³/s. Voor een deel is dit nog afhankelijk van de regen die vandaag en morgen valt, dus deze stand is nog niet helemaal zeker.

Na de zware regenval van vandaag wordt het de komende tijd nog niet droog. Van 19 t/m 21/11 kan opnieuw regen vallen. Geen grote hoeveelheden vooralsnog, maar wel kan overal in het stroomgebied voldoende vallen voor zijrivieren om weer wat te gaan stijgen. Na het bereiken van de piek op 21/11 zal de Rijn bij Lobith daarom nog een dag of 4 tot 5, tot 25/11, vrij hoog blijven en een verdere stijging is dan nog mogelijk, tot rond de 13,5 m. Ik verwacht niet dat de 14 m bereikt gaat worden, daarvoor zijn de neerslaghoeveelheden waarschijnlijk te klein. Maar ook dit kan nog veranderen.

De Maas krijgt van 18 t/m 21/11 ook weer te maken met nieuwe regenval. Tegen die tijd zal de afvoer bij Maastricht nog steeds schommelen tussen 800 en 900 m³/s en nieuwe regenval kan dan voor een verdere stijging zorgen. Voorlopig wordt niet heel veel regen verwacht en op grond daarvan is de 1000 m³/s misschien nog net mogelijk op 20 of 21/11, maar niet veel hoger. Ook dit kan nog veranderen als meer duidelijk is over de regenval van die dagen.

Volgens de laatste verwachtingen zou het vanaf 21/11 minder nat moeten worden, waardoor de situatie in de rivieren zich weer wat kan ontspannen.