Actuele verwachtingen waterstanden

Het droge weer van de afgelopen 10 dagen duurt nog een paar dagen, maar lagedrukgebieden zijn in aantocht en halverwege de week slaat het weer om naar een scenario met meer (mogelijk veel) regen. De rivieren die de afgelopen week sterk zijn  gedaald gaan vanaf komend weekend daarom weer in de lift. Of dat tot nieuwe hoogwatergolven leidt is nu nog niet te zeggen. In het waterbericht leest u de details. 

In de rubriek water Inzicht een terugblik op de herkomst van het vele water dat de Rijn in 2024 naar Nederland afvoerde.

water van de week

Krachtig hogedrukgebied maakt langzaam plaats voor ander weer

Al de hele winter wisselen perioden met lagedrukgebieden en veel neerslag af met perioden van hoge druk. Deze hogedrukgebieden vallen op doordat ze heel krachtig zijn, de luchtdruk in Nederland liep soms op tot boven 1.040 Hpa, en ook standvastig. De kern van het hogedrukgebied lag meestal boven Centraal Europa, maar steeds was er een uitloper in noordwestelijke richting die tot over Nederland liep.

Het zorgde voor heel rustig weer en op veel plaatsen mist. Omdat de zon er niet aan te pas kwam koelde het ook flink af. De luchtlaag met mist en koude is niet veel dikker dan 300 m en daarboven schijnt de zon en liep de temperatuur op tot soms 10 graden. Een bijzondere situatie dat op 300 m afstand de zon schijnt, maar dat de kracht van de straling in deze tijd van het jaar onvoldoende is om een luchtlaag van slechts enkele honderden meters op te ruimen.

Ook in de stroomgebieden heerste het hogedrukgebied en was het vaak mistig, maar wat hogerop in de Middelgebergten en de Alpen was het juist zonnig omdat de toppen boven de laaghangende bewolking uitstaken. Het laagje sneeuw dat in deze gebieden aanwezig was is door de intensieve zonneschijn al weer deels verdwenen en zal als het straks zachter wordt weinig extra smeltwater meer opleveren. 

Vanaf het midden van de week is het hogedrukgebied zover naar het oosten opgeschoven dat lagedrukgebieden vanaf de Oceaan invloed krijgen op het weer in de stroomgebieden. De eerste regen staat voor woensdag op het programma, maar donderdag dringen de fronten pas echt verder oostelijk door als een lagedrukgebied ten noorden van Nederland naar het oosten trekt. Er kan dan zo'n 10 mm regen vallen; wat voldoende is voor wat extra aanvoer naar de rivieren. Hierbij lijkt de Maas voorlopig meer extra water te gaan ontvangen dan de Rijn. 

De dagen daarna verschijnen er steeds weer nieuwe lagedrukgebieden op de Atlantische Ocean en deze trekken vooral noordelijk van ons langs. Er zijn opvallende exemplaren bij met een soms zeer lage luchtdruk. Zo trekt er in het weekend een lagedrukgebied over de Noordzee met een kerndruk van ca 955 Hpa en voor medio volgende week wordt er een verwacht met een druk van 935 Hpa. 

Dergelijke lagedrukgebieden gaan gepaard met vaak zware stormen, maar de verwachting is voorlopig dat ze op vrij grote afstand blijven. Op deze termijn kan de situatie echter nog veranderen en het is niet uit te sluiten dat gebieden met veel wind vanaf het weekend ook tot onze omgeving weten door te dringen.

Regengebieden die bij deze diepe depressies horen, zullen al wel tot onze omgeving reiken en nadat donderdag de eerste regengebieden zijn overgetrokken zal er bijna dagelijks regen kunnen vallen. Grote hoeveelheden worden voorlopig niet verwacht, maar ook dat kan in de loop der tijd veranderen. 

Rijn daalt nog de hele week naar ca 9,5 m, later stabiel of licht stijgend

Nog maar een week geleden bereikte de Rijn haar hoogste punt van de winter (tot nu toe) met een stand van 13,53 m NAP. Vanwege het droge weer is de aanvoer naar de rivier daarna snel afgenomen en de waterstand bij Lobith is nu al weer ruim 3 meter gedaald. De afvoer halveerde daarbij van ca 6.200 m³/s naar iets meer dan 3.000 m³/s.

Voorlopig zet de daling nog even door, want de eerste neerslag wordt pas woensdag verwacht en het extra water dat dat oplevert zal niet voor komende zaterdag ons land bereiken. Tegen die tijd is de stand gedaald tot ca 9,5 m NAP en de afvoer tot ca 2.400 m³/s. Dat is al weer iets onder het langjarig gemiddelde voor deze tijd van het jaar.

Veel regen wordt voorlopig niet verwacht en omdat er ook nauwelijks smeltwater vanuit de Middelgebergten zal komen, gaat de afvoer niet meteen weer stijgen. Ik verwacht rond het komende weekend een stabiele waterstand van ca 9,5 m NAP. Dit zou tot rond 28 januari kunnen aanhouden. Daarna staat de Rijn waarschijnlijk wel weer enige stijging te wachten als het water arriveert van neerslag die komende zondag en de dagen daarna kan gaan vallen. 

Een nieuwe hoogwatergolf hoeven we voor het eind van de maand niet te verwachten, daarvoor is de waterstand te ver gedaald en moet het eerst weer een wat langere tijd nat zijn in het stroomgebied. Het hangt af van hoe lang de regenrijke periode aan houdt in de laatste week van de maand. Als er inderdaad een wat sterkere westelijke circulatie op gang gaat komen met veel regengebieden die elkaar opvolgen, dan is een nieuw hoogwater later in februari goed mogelijk. Volgende week is hier meer over te zeggen.

Maas daalt nog even, later in de week weer wat stijgend

De Maasafvoer is ook weer snel gedaald tot een afvoer van ca 550 m³/s en het hoogwater (met een afvoer van 2.000 m³/s) lijkt alweer lang geleden. Veel uiterwaarden van de rivier waren tijdens het hoogwater overstroomd, maar dit water is nu weer teruggestroomd naar de rivier of weggezakt in de bodem.

Vanwege het vele water dat de Maas tijdens de piek onderweg in haar uiterwaarden kon wegzetten, zakte de hoogwatergolf in stroomafwaartse richting sterk in. Begonnen met 2.000 m³/s bij Maastricht, omvatte de piek bij Venlo nog maar 1.750 m³/s en bij Megen (langs de Benedenmaas) zelfs nog maar 1.650 m³/s.

Een afname van 250 m³/s en daar komt het water uit de zijbeken dan nog bij, want die voerden allen samen ook nog eens ca 150 m³/s aan. Onderweg raakte de Maas dus ca 400 m³/s kwijt en terwijl de golf bovenstrooms een kans van voorkomen had van ongeveer eens in de 5 ot 6 jaar, was dat benedenstrooms nog maar eens in de ca 3 jaar. 

De komende dagen zet de daling van de afvoer bij Maastricht nog langzaam door en op dinsdag of woensdag verwacht ik dat de afvoer rond de 500 m³/s zal zijn uitgekomen. Vanaf donderdag kan dan het eerste extra water weer bij Maastricht arriveren van de regen die op woensdag en donderdag gaat vallen.

Tot en met vrijdag kan zo'n 20 tot 25 mm regen vallen en samen met wat smeltwater is dat voldoende voor weer een lichte stijging naar ca 750 m³/s op vrijdag of zaterdag. Na een lichte daling volgt op zondag waarschijnlijk opnieuw regen. Hoeveel er dan valt is nu nog niet te zeggen, omdat dit ook afhangt van hoe groot de invloed is van het lagedrukgebied is dat dan over de Noordzee trekt. Voorlopig lijkt het op voldoende afstand te blijven voor al te veel regen, maar op deze termijn kan dat nog veranderen. Een stijging tot 1.000 m³/s net na het volgend weekend is daarom mogelijk, maar volgende week is hier meer over te zeggen.

water inzicht

Het hele stroomgebied droeg evenredig bij aan de hoge Rijnafvoer

Dankzij het neerslagrijke jaar voerde de Rijn in 2024 extra veel water af. Gemiddeld stroomde er ruim 2.800 m³/s bij Lobith de grens over, wat 27% meer is dan het langjarig gemiddelde. Aan de hand van de afvoergegevens van de grootste zijrivieren van de Rijn heb ik het jaarverloop onderverdeeld naar de herkomst van het water.

In de eerste figuur zijn de grotere zijrivieren, Neckar, Main en Moezel, weergegeven en de bijdrage van kleinere zijrivieren uit het Zwarte Wouden en de Duitse Middelgebergten. De basis wordt gevormd door het water dat bij Basel vanuit Zwitserland naar Duitsland stroomt. In de tweede figuur heb ik de Rijnafvoer onderverdeeld naar het land van herkomst.

Wat in 2024 opviel was hget grote aantal pieken in het afvoerverloop. Ter vergelijking heb ik hieronder ook het verloop van 2022 weergegeven.  Dat jaar was droger en er waren veel minder perioden met veel neerslag, waardoor er ook veel minder oplevingen waren. De pieken in 2024 ontstonden vooral in het Duitse en Franse deel van het stroomgebied, terwijl de Alpenlanden het grootste deel van het jaar een meer stabiel verloop laten zien met slechts kleine oplevingen.

In het begin van het jaar leverden alle grote zijrivieren een belangrijke bijdrage aan de pieken, in het tweede deel van het jaar was het vooral de Moezel die vaak in korte tijd sterk steeg. Eénmaal kwam er vanuit de Alpenlanden een forse piek, dat was begin juni, toen daar extreem veel regen viel aan de noordzijde van de Alpen. Ook in Zuid Duitsland viel toen veel regen en dat leverde samen ook een kleine hoogwatergolf op in Nederland.

In de winter van 2023/24 was er erg veel sneeuw gevallen in de Alpen en naast de vele regen in mei en jun leverde dit veel smeltwater op. Dit water werd aanvankelijk voor een groot deel opgeslagen in de Zwitserse meren zoals de Bodensee en die liepen in de maanden daarna maar langzaam leeg. Dit levert in juni en juli een flinke bult op in het afvoerverloop vanuit de Alpen, en terwijl de aanvoer vanuit Duitsland en Frankrijk langzaam afnam, bleef het aandeel uit de Alpenlanden nog lang aan de hoge kant. 

Dit laat ook de volgende figuur zien waarin het percentage water uit de Alpenlanden is weergegeven ten opzichte van het aandeel uit de rest van het stroomgebied. Als gevolg van veel smeltwater en zware regenval nam dat in juni toe tot ca 70% en het aandeel bleef nog lang hoog toen het in de meren opgeslagen water de Rijn van water voorzag. Vanaf september zijn er steeds korte perioden dat het aandeel uit Zwitserland even wat lager is. Dit gebeurt als er in de rest van het stroomgebied een natte periode is en het aandeel uit Zwitserland enige tijd relatief wat lager is.

Het aandeel water uit Frankrijk en Duitsland was dan wel relatief laag, maar in absolute zin was het nog steeds vrij hoog. Vanwege het natte voorjaar bleef de afvoer van veel zijrivieren van de Rijn het hele jaar vrij hoog. Zo bleef de Moezelafvoer het hele jaar boven de 100 m³/s terwijl deze belangrijke zijrivier in het droge jaar 2022 tot minimaal 25 m³/s daalde. Ook veel kleinere zijbeken van de Rijn, zoals de Lahn, Sieg en Ruhr zakten niet heel ver weg, ook niet toen het in augustus wat langer droog was. 

De figuur van 2022 laat dit ook goed zien. In juli en augustus was het toen langere tijd erg droog en de afvoer vanuit de Duitse zijrivieren nam toen af tot zeer lage waarden. Ook in de Alpen was het toen droog en dankzij het in de meren opgeslagen water zakte de afvoer daarvandaan maar langzaam. Dankzij een opleving van de regenval in de Alpen in de tweede helft van augustus steeg de afvoer toen weer in de nazomer, waarmee werd voorkomen dat de Rijnafvoer nog veel verder zou dalen.

Naarmate het aandeel uit de Alpenlanden in juli en augustus 2024 afnam zien we ook de afvoer bij Lobith gestaag afnemen naar een laagste afvoer rond begin september. Dit zien we ieder jaar dat in het najaar de Rijnafvoer het laagst is op het moment dat de Alpen minder water gaan leveren. Ergens in het najaar moet de rest van het stroomgebied het stokje dan weer overnemen van de Alpen. Het hangt van het moment af dat de regenval in het najaar inzet, tot hoe ver de Rijnafvoer kan dalen.

Dit jaar viel de omslag vrij vroeg, want al in september viel er voldoende regen om de Duitse zijrivieren weer een grotere bijdrage te laten leveren. De laagste afvoer bij Lobith was met 1.250 m3/s dit jaar dan ook vrij hoog. In andere jaren viel het moment dat het weer natter werd in het stroomgebied soms veel later zoals in 2018 toen het tot in november duurde voordat er weer voldoende regen viel en de afvoer in die maand tot onder de 750 m³/s zakte. 

 

 

 

De komende week verloopt heel anders dan de afgelopen week. Onder invloed van een krachtig hogedrukgebied valt er geen neerslag. Pas over een dag of 10 gaat dat weer veranderen, dus voorlopig hebben we in Rijn en Maas te maken met dalende waterstanden. In het waterbericht leest u nu details.

In de rubriek water inzicht ik word terugblik op de beide hoge watergolven die deze week via de rivieren werden afgevoerd.

water van de week

Hoge druk neemt het heft weer in handen.

Na een intermezzo van ongeveer een week met twee lagedrukgebieden die veel neerslag brachten en in Maas en Rijn flinke hoogwatergolven opleverden, ziet de weerkaart er nu weer helemaal anders uit. Een krachtig hogedrukgebied heeft zich de afgelopen dagen ontwikkeld boven het Verenigd Koninkrijk en schuift nu naar centraal Europa waar het de komende week blijft liggen.

Aan de noordkant van het hogedrukgebied overheerst een zwakke zuidwestelijke stroming waarin vooral bewolking wordt meegevoerd maar geen neerslag. Neerslaggebieden zijn er wel, maar deze bewegen veel noordelijker en trekken ongeveer van IJsland naar de Noordkaap. Voor het weer in de stroomgebieden betekent het een droge week; waardoor ook de waterstanden in de rivieren weer sterk kunnen dalen.

Het ziet er naar uit dat het hogedrukgebied vrijwel zeker een dag of 10 het weer in onze omgeving gaat beïnvloeden en pas in de loop van de week na volgend weekend (zo rond 21 januari) trekt het naar het oosten weg. Dat legt dan de weg weer open voor lagedrukgebieden en zeer waarschijnlijk gaat de laatste week van januari weer natter verlopen. Hoeveel regen er dan gaat vallen en of er dan opnieuw hoogwaters kunnen ontstaan is nu nog niet te zeggen.

Er ligt wel een laagje sneeuw in een groot deel van de stroomgebieden, wat samen met een paar dagen met veel neerslag weer voor een flinke stijging van de waterstanden zou kunnen zorgen. Maar het is nu nog veel te vroeg om daarop vooruit te lopen en volgende week is hier meer duidelijkheid over te geven.

Rijn bereikt vannacht hoogste stand van circa 13,5 m NAP.

De hoogwatergolf die ontstond uit de neerslag van afgelopen woensdag en donderdag bereikt komende nacht de hoogste stand bij Lobith. Ik verwacht dan een stand van net boven de 13,5 m NAP en een afvoer van ongeveer 6200 m³/s. In de ranglijst van alle hoogwatergolven sinds 1901 komt deze op ongeveer de 90^e plaats; het is dus een golf die gemiddeld iets minder dan één keer per jaar voorkomt.

Het is sinds donderdagmiddag zo goed als droog geworden in de stroomgebieden en voor zover er nog wat neerslag is gevallen was dat sneeuw. De aanvoer naar de zijrivieren van de Rijn is daardoor gestopt alle zijrivieren van de Rijn zijn alweer enkele dagen aan het dalen. Die daling zet zeker een dag of 10 en misschien nog wel langer door, Zodat de waterstand over een dag of 10 waarschijnlijk weer tot onder de 10 m zal zijn gezakt. Komende dinsdag (14/1) verwacht ik dat de stand weer onder de 13 m zakt (afvoer 5.500 m3/s) en donderdag (16/1) weer onder de 12 m bij een afvoer van 4400 m³/s.

De snelle daling zet ook daarna nog even door want op zaterdag (18/1) wordt waarschijnlijk de 11 m (afvoer 3.500 m³/s) alweer onderschreden. Daarna vertraagt de daling en pas rond het midden van de week na het komend weekend (rond 22 of 23/1) kan dan de 10 m worden onderschreden. De afvoer bedraagt dan ongeveer 2750 m³/s en dat betekent dat de afvoer weer ongeveer terug is op het niveau van het langjarig gemiddelde.

Wat er daarna gebeurt is nu nog moeilijk te zeggen, maar de kans lijkt groot dat er later wel weer een stijging zal volgen want in de laatste 10 dagen van januari wordt het waarschijnlijk weer natter In de stroomgebieden.

Maas daalt de hele week tot onder 600 m³/s.

De Maas bereikte 3 dagen geleden op 10 januari al de hoogste stand met bij Maastricht een afvoer van iets minder de 2.000 m³/s. In de reeks van alle hoogwaters sinds 1911 komt deze golf op ongeveer de 25^e plek. We kunnen dus spreken van een hoogwater dat gemiddeld ongeveer eens in de 5 jaar optreedt. De laatste keer dat afvoer in de winter zo hoog kwam was op 9 januari 2011, toen de afvoer tot bijna 2.250 m³/s steeg.

Sindsdien is er uiteraard ook nog het heel bijzondere zomer-hoogwater geweest dat een afvoer bereikte van 3.300 m³/s. Sinds het begin van de metingen is de afvoer bij Maastricht 3 keer tot boven 3.000 m³/s gekomen, 3 keer tussen 2.500 en 3.000 en een kleine 20 keer tussen de 2.000 en 2.500 m³/s.

Voorlopig hoeven we bij de Maas niet op hoge afvoeren te rekenen, want de komende week tot 10 dagen laten alleen maar een dalende lijn zien. Morgenvroeg wordt de 1.000 m³/s weer onderschreden en dan is de rivier de helft van het water alweer kwijt. Daarna ze de daling zich wat langzamer door en aan het eind van de week verwacht ik een afvoer rond 600 m³/s.

Ook na het komend weekend zet de daling nog door, want de komende 10 tot 12 dagen wordt geen neerslag verwacht in het stroomgebied. Waarschijnlijk wordt over een dag of 10 (rond 22/1) ook de 500 m³/s weer onderschreden en dan is de Maas weer bijna terug op het langjarig gemiddelde voor de tijd van het jaar.

Water Inzicht.

Hoe bijzonder waren de hoogwatergolven en was de Maasafvoer wel bijna 2.000 m³/s

We kunnen bij de hoogwatergolven die in de Rijn en Maas zijn opgetreden spreken van klassieke hoogwatergolven. Bij zo'n hoogwater legt het water van de eerste neerslagzone de basis en komt het water van een tweede neerslagzone daarbovenop. Met name in de winter valt er vanuit één neerslagzone nooit voldoende water voor een grote hoogwatergolf en is zijn reeks van neerslaggebieden nodig die het water in de rivier als het ware opstapelen tot een steeds grotere hoogwatergolf.

De grafieken van de hoogwatergolven (zie hierna) laten zien dat in de Rijn het eerste neerslaggebied zorgde voor een stijging van circa 2500 m³/s (van 2200 naar 4700) en de tweede daar bovenop voor een stijging van ca 1.500 m³/s (van 4.700 naar 6.200). In de Maas ging het bij beide om een stijging van 850 m³/s: van 550 naar 1.400 en van 1.100 naar 1.950 m³/s.

Bij alle historische hoogwatergolven in de winter zien we zo’n opbouw en de uiteindelijke hoogte hangt dan van het aantal neerslaggebieden af die elkaar opvolgen en de hoeveelheid regen die zo’n neerslaggebied brengt. Ook de timing is belangrijk want hoe meer tijd er tussen de neerslaggebieden zit hoe meer tijd een zijrivier krijgt om weer te dalen, waardoor de opbouw tot een grote hoogwatergolf vertraging oploopt.

In de winter speelt ook sneeuw een belangrijke rol. Het is als het ware een soort van verdubbelaar. Want in de gebieden met een sneeuwdek kan, als het gaat regenen, ineens extra veel water tot afstroom komen. Als er dan 30 mm regen op een sneeuwdek valt van 20 cm dan is dat in water omgerekend hetzelfde als 50 mm neerslag. En hoe hoger de intensiteit, hoe meer water er relatief tot afstroom komt: 50 mm op één dag levert daarom meer water op voor een rivier dan één dag met 30 en één dag met 20.

Bij het afgelopen hoogwater speelde sneeuw ook een grote rol en met name de Maas en de Moezel (in het stroomgebied van de Rijn) konden daardoor sterker stijgen dan als er alleen regen was gevallen. Lang bleef afgelopen week onduidelijk tot hoever de regen naar het noorden door zou dringen en daarom moest ik mijn verwachting een paar keer aanpassen. Pas toen de neerslag was gevallen en het water zich in de zijbeken van de Maas bevond was duidelijk dat het een heel hoge afvoer zou worden.

Zo zorgt de Maas telkens weer voor spannende momenten, temeer omdat het water uit de Ardennen al binnen een paar uur bij Maastricht aankomt. Bij de Rijn is dat heel anders en is het merendeel van het water 3 tot 5 dagen onderweg en zien we een hoogwatergolf dus lang van tevoren aankomen.  

Als we wat inzoomen op de hoogwatergolf van de Maas dan zien we dat er in de nacht van 9 op 10 januari een opvallende sprong in de afvoer te zien is van ca 100 m3/s. Net voor het bereiken van de piek gaat de afvoer in heel korte tijd van 1.850 naar 1.960 m³/s om daarna een paar uur hoog te blijven en dan weer vrij snel te dalen naar ca 1.900 m³/s.

Als we bovenstrooms in Wallonië bij de regionale waterdienst de afvoer van de Ourthe en de Maas bij Luik bekijken dan komt die samen niet hoger uit dan ca 1.950 m³/s. Stroomafwaarts van Luik komt er vrijwel geen water meer bij, alleen gaat er nog ca 20 m³/s af naar het Albertkanaal. Het is dus vreemd dat er zoveel water bij Maastricht is aangekomen.

Er blijft echter nog een mogelijke oorzaak over en dat is de stuw van Lixhe. Die ligt net bovenstrooms van Maastricht en het is bekend dat het beheer daarvan tot plotselinge schommelingen kan leiden. Als we de grafiek van de waterstand bovenstrooms van de stuw bekijken (grafiek hierna) dan zien we dat er inderdaad om middernacht een opvallende daling is opgetreden. De stuw is toen wat verder opengezet en bovenstrooms is de stand 20 cm gezakt.

Daardoor is er in korte tijd veel extra water weggestroomd en is de afvoer bij Maastricht ook in korte tijd extra gestegen. Het is niet zomaar duidelijk wat de afvoer zou zijn geweest zonder dit stuweffect, want het duurt een tijd voordat het waterpeil in het hele stuwpand bovenstrooms van Lixhe zich hierop heeft ingesteld, maar het zal wel lager zijn geweest dan 2.000 m³/s wat nu werd gemeten. Op grond van de afvoeren nabij Luik ga ik uit van een afvoer van ongeveer 1.930 tot 1.950 m³/s.

In de meetreeks van Lixhe is op 12/1 te zien dat het peil weer omhoog gaat. Ook dat moment is terug te zien in de grafiek bij Maastricht, maar nu als een plotselinge daling van de afvoer omdat de stuw een deel van het water vast heeft gehouden om het peil daar te laten stijgen.

Rijn en Maas zijn sterk gestegen, In de Maas is de hoogste afvoer bij Maastricht alweer achter de rug. De afvoer kwam er tot ca 2.000 m³/s, wat relatief hoog is en wat gemiddeld minder dan eens in de 5 jaar wordt bereikt. Bij Lobith duurt het nog t/m zondag voordat de piek van ca 13,5 m (NAP) wordt bereikt. Dat is een minder uitzonderlijke stand, die gemiddeld ieder jaar wel eens wordt bereikt. In dit hoogwaterbericht leest u waar al het water vandaan is gekomen en wat de rivieren nog te wachten staat.

Weersituatie

De neerslag van woensdag en donderdag heeft tot een sterke stijging geleid van de rivieren. Vooral de Maas kwam veel hoger uit dan eerder werd verwacht, ook de Rijn stijgt fors maar blijft nog binnen het bereik van verwachting. Dat er uiteindelijk zoveel water tot afstroom is gekomen was een verrassing, maar ook weer niet helemaal want we wisten wel dat het kon gebeuren.

Gisteren trok een lagedrukgebied met veel neerslag over het zuiden van België naar het oosten.  Aan de zuidkant van zo’n lagedrukgebied wordt met westenwinden zachte lucht aangevoerd en de neerslag valt daar als regen. Aan de noordkant is de lucht veel koeler en daar valt dan sneeuw. Het maakt dan veel uit welke koers het lagedrukgebied precies volgt.

Een paar dagen geleden lieten de meeste modellen nog zien dat het lagedrukgebied ten zuiden van de Ardennen langs zou trekken en in die situatie zo de neerslag in de Ardennen vooral als sneeuw gaan vallen. Op woensdag in de loop van de dag liet de verschillende modellen al zien dat het koers van het lagedrukgebied wel eens wat noordelijker kon zijn en uiteindelijk bleken deze modellen gelijk te hebben want de baan van het lagedrukgebied lag gisteren zover noordelijk dat de Ardennen geheel in de warme lucht kwamen te liggen en er daar nergens sneeuw viel. Er viel wel sneeuw maar die viel in het zuiden van Nederland wat nog wel aan de noordkant van het lagedrukgebied lag.

Behalve de noordelijkere koers van het lagedrukgebied viel er ook meer regen dan wat ik eerder uit de weermodellen had afgeleid. Aan de zuidzijde van de Ardennen viel lokaal 50 mm en nu dat regen was ipv sneeuw leidde dat tot veel meer water naar de rivieren. In het stroomgebied van de Rijn lag de grens tussen sneeuw en regen uiteindelijk ook noordelijker dan verwacht maar hier was de impact minder groot want daar gingen we ervan uit dat altijd al een groot deel van het stroomgebied met regen te maken zou krijgen. Vooral de Eifel lag hier in het gebied dat nu regen te verwerken kreeg in plaats van een sneeuwdek.  Het is dan ook de Moezel die meer water is gaan afvoeren dan verwacht; maar dat gaat om een paar 100 m³ per seconde en op de uiteindelijke waterstand bij Lobith maakt dat niet zo heel veel uit.

Het lagedrukgebied is inmiddels boven de Oostzee aangekomen en de neerslagzones die er rondom heen liggen reiken al niet meer tot het stroomgebied van de Rijn. De weerkaart gaat er de komende dagen ook heel anders uitzien want In onze omgeving gaat zich een sterk hogedrukgebied ontwikkelen dat nieuwe neerslaggebieden op grote afstand zal houden. Dit hogedrukgebied weet waarschijnlijk standhouden tot aan het eind van de volgende week en pas vanaf ongeveer 20 januari is het zover naar het zuiden geschoven dat het weer opnieuw kan gaan veranderen.

Situatie Maas

De Maas steeg gisteren heel snel van circa 1100 m³/s na bijna 2000 in de loop van de nacht. Inmiddels is de hoogste stand bij Maastricht alweer achter de rug en als we verder stroomopwaarts kijken dan zien we dat ook veel grote zijbeken van de Maas in de Ardennen alweer zijn gaan dalen. Met name de Lesse, Sambre en Ourthe voerden gisteren veel meer water aan dan aanvankelijk gedacht en deze rivieren zijn inmiddels allemaal op hun retour.

In het zuiden van de Ardennen stijgt de Semois en de Franse Maas nog wel deze zullen in de loop van de dag hun hoogste afvoer bereiken. De stijging die zij nog veroorzaken is echter niet groot genoeg om de daling van de noordelijke zijrivieren te compenseren. Bij Maastricht gaat de afvoer daarom de hele dag te dalen.

Ondertussen beweegt de hoogwatergolf verder stroomafwaarts en zal In de komende nacht bij Venlo aankomen. Daar zal de afvoer lang niet zo hoog stijgen als bij Maastricht en het heeft te maken met de zogenaamde piekafvlakking. Dit is een verschijnsel dat vooral in de Maas optreedt bij hoogwatergolven die snel op zijn gekomen. Zo'n steile golf zakt op zijn weg stroomafwaarts altijd langzaam in omdat onderweg water opzij wordt gezet. Dit gebeurt vooral in de brede delen van de Maasvallei zoals in het Maasplassengebied en verder stroomafwaarts bij Gennep en Boxmeer. Uiteindelijk kan de golf hiermee wel 20% van zijn hoogte verliezen.

Over 3 dagen komt de golf tenslotte in het Haringvliet aan en zal daar uitstromen naar zee. Tegen die tijd is de afvoer bovenstrooms bij Maastricht al weer sterk gedaald en op zondag of net na het weekend wordt de 1.000 m³/s weer onderschreden. Er breekt een lange droge periode aan van zeker 10 dagen,, dus zal de afvoer nog verder dalen naar meer gemiddelde waarden voor deze tijd van het jaar.

Situatie Rijn

In het stroomgebied van de Rijn drong de zachte lucht uiteindelijk ook wat verder naar het noorden door, maar bleef het meest noordelijke deel (ongeveer ten noorden van Bonn) wel in de koude lucht. Alleen een strook van enkele honderden kilometers tussen Frankfurt en Bonn kreeg daardoor met regen te maken, waar dat eerder niet was verwacht. De Moezel en de Lahn, die daar stromen, kregen er met meer water te maken en stegen verder dan verwacht. In de andere deelstroomgebieden kwam de eerdere verwachting wel ongeveer uit.

De grootste verandering trad op in de Moezel die daardoor ook naar een relatief hoge afvoer stijgt van ca 2.300 m³/s. De piek van deze golf komt vanmiddag in de loop van de dag bij Koblenz aan. Het hoogste punt van de golf uit de Rijn zelf is daar dan nog niet aangekomen, maar de afvoer is er al wel flink aan het stijgen en zal vanmiddag ca 4.000 m³/s bedragen. Samen levert dit een piek op van ruim 6.000 m³/s die nog ca. 2 dagen onderweg is naar Lobith. Onderweg stromen er nog andere zijrivieren in de Rijn uit, maar dat is het gebied waar gisteren wel sneeuw viel en hier is de afvoer daarom niet gestegen. Net als bij de Maas zakt de golf van de Rijn ook wat in nu de uiterwaarden langs de Niederrhein ook gaan overstromen. De daling die dit veroorzaakt wordt ongeveer gecompenseerd door de aanvoer vanuit de zijrivieren in dit traject.

De Rijn was de afgelopen dagen bij Lobith al flink gestegen en gisteravond kwam het hoogste punt van een eerdere golf langs met een waterstand van 12,3 m (NAP). Voordat een daling in kan zetten komt daar het extra water van de regen van gisteren vandaag al overheen. De stand gaat nog ruim 2 dagen verder stijgen en al met al verwacht ik bij Lobith een hoogste stand van ca 13,5 m NAP. Wellicht nog iets erboven, maar de 14 m zal niet bereikt worden.

De hoogste stand verwacht ik in de nacht van zondag op maandag (12 op 13 januari). De afvoer zal dan tot waarschijnlijk iets boven de 6.000 m³/s zijn gestegen. Dat is een hoogte die gemiddeld zo eens in het jaar wel wordt bereikt, dus het is zeker geen uitzonderlijke situatie. Bij een waterstand van 13,5 m (NAP) overstromen wel flinke delen van de uiterwaarden mits het water niet door zomerkades wordt tegengehouden. Vanaf de dijken langs de Waal en de IJssel levert dat indrukwekkende hoeveelheden water op voor wie een uitstapje gaat maken naar het rivierengebied.

Vanaf vandaag blijft het lange tijd droog in het stroomgebied In de waterstand gaat daardoor vanaf maandag weer flink dalen. Met een droge periode voor de boeg die we al 10 dagen kan duren zal de waterstand weer ver dalen. Ik verwacht dat de 11 m weer wordt onderschreden aan het eind van de volgende week.

Een volgend bericht kunt u zondag weer verwachten

De afvoer bij Maastricht bedraagt nu ca 1.850m3/s en stijgt nog langzaam.

Vrijdagochtend, waarschijnlijk vroeg in de morgen, passeert bij Maastricht de piek vh hoogwater met een afvoer tussen 1900 en 1950 m3/s. In de Ardennen zijn  de eerste zijbeken van de Maas vanaf vanavond al weer gaan dalen en de stijging van de Maas zelf vlakt de komende uren snel af als meer beken volgen.

Vanuit het zuiden van de Ardennen is nog veel water onderweg en bij de Frans-Waalse grens stijgt de Maas ook nog, maar de Lesse, Sambre en Ourthe zijn nu op hun hoogtepunt of dalen al en die daling zal weldra groter worden dan de stijging vanuit de Franse Maas.

Neerslag wordt voorlopig niet verwacht en er breekt vanaf morgen een langdurig droge periode aan en dat betekent weer sterk dalende afvoeren.

Morgenochtend volgt ook een update over de Rijn. 

Vandaag veel neerslag in de stroomgebieden boven op de al hoge waterstanden van dit moment. De Rijn stijgt daardoor in twee etappes, eerst naar ca 12,3 op donderdagavond en begin volgende week naar mogelijk 13,5 m NAP. De Maas heeft zijn eerste piek al gehad van bijna 1.400 m³/s, en hoe hoog een tweede piek wordt is nog steeds onduidelijk en hangt af van het deel van de neerslag in het stroomgebied dat als sneeuw valt.

Weersituatie.

In de Maas en de Rijn hebben zich de afgelopen dagen hoogwatergolven ontwikkeld. In de Maas passeerde een (eerste) piek in de nacht van maandag op dinsdag bij een afvoer van bijna 1.400 m³/s. In de Rijn is de eerste golf onderweg en de top hiervan komt in de nacht van 9 op 10/1 bij Lobith aan. Hier blijft het niet bij, want vandaag passeert een nieuw neerslaggebied en dat zorgt voor extra water in de rivieren. Het is echter een complexe situatie, want in het noorden van de beide stroomgebieden valt de neerslag als sneeuw en in het zuiden als regen.

Afgelopen zondag was al duidelijk dat dit zou gebeuren en de verwachting is niet eens zoveel gewijzigd. Nog steeds is het onduidelijk waar precies de grens tussen sneeuw en regen zal komen te liggen. In de laatste verwachting van afgelopen nacht is de grens iets naar het noorden geschoven, wat betekent dat er meer regen gaat vallen.  Vooral voor de Maas is van belang in hoeverre de Ardennen in de warme lucht en regen terechtkomen.

Zoals het er nu naar uitziet komt heel het oosten van Frankrijk in de zachte lucht terecht met lokaal veel regen: 30 tot 40 mm wordt verwacht. Dit betekent extra water voor de Moezel en de Saar. Ook het zuiden van de Ardennen krijgt een aantal uren met regen te maken, waardoor de Semois, Chiers en Viroin opnieuw zullen gaan stijgen. Ook de Lesse en de bovenstroomse delen van de Ourthe kunnen enige tijd regen verwachten.

In Duitsland ligt de grens ongeveer parallel aan de Moezel waardoor de Bovenrijn, Neckar en een deel van de Main met regen te maken krijgen. Het noordelijke deel van de Ardennen zal met sneeuw te maken krijgen, waardoor belangrijke zijrivieren zoals de Ambleve, Vesdre, Sambre en delen van de Ourthe maar weinig extra water te verwerken krijgen. In Duitsland vallen de zijbeken die in de Middelgebergten ten noorden van Koblenz ontspringen in de zone met de sneeuwval. Wat betekent dit voor de rivierafvoeren.

De Maas.

Deze is door de regenval van zondag en het water van een laagje smeltende sneeuw in de Ardennen flink gestegen. Maandagochtend ging ik ervan uit dat de afvoer niet veel hoger zou komen dan 1.300 m3/s en later in de dag weer zou gaan dalen, maar die dag en ook op dinsdag viel er toch nog meer regen dan ik had verwacht en de afvoer steeg daardoor nog wat verder door. De hoogste afvoer bij Maastricht werd pas in de nacht van maandag op dinsdag bereikt en kwam tot bijna 1.400 m³/s. Dit is ongeveer de afvoer die bij de Maas gemiddeld eens per jaar wordt bereikt.

Vanaf de piek is de afvoer weer gaan dalen en nu, op woensdagochtend, weer op ca 1.200 m³/s uitgekomen. Op dit moment dalen ook al de belangrijke zijrivieren van de Maas en de daling bij Maastricht zal zich daarom de hele dag nog langzaam voortzetten tot ca 1.100 m³/s morgenochtend.

De neerslagverwachting is met name voor het stroomgebied van de Maas bijzonder, want in het noordelijke deel van de Ardennen gaat vandaag en morgenochtend sneeuw vallen en in het zuiden valt enige tijd regen. Voor die tijd is daar ook al wat sneeuw gevallen dat dan ook weer smelt. De zuidelijke zijrivieren zullen daardoor opnieuw flink gaan stijgen, maar de noordelijke zullen langzaam blijven dalen.

In het Franse deel van het stroomgebied valt langere tijd regen, maar dat heeft maar een beperkte omvang en is voor de Maasafvoer niet zo heel belangrijk. Alles samengevat verwacht ik dat de stijging van de zuidelijke zijrivieren wat groter is groter is dan de daling van de noordelijke. De afvoer zal daarom vanaf morgen weer wat gaan stijgen, naar rond 1.250 m³/s; als de regen nog noordelijker komt nog iets hoger. Een sterke stijging tot boven de 1.500 m³/s  is onwaarschijnlijk, maar ook niet helemaal uit te sluiten als de regenzone de hele Ardennen gaat beslaan.

De piek passeert waarschijnlijk in het begin van de vrijdag, waarna de daling weer inzet. Omdat het langere tijd droog blijft kan de afvoer weer ver gaan dalen tot onder de 750 m³/s net na het weekend en later in de volgende week ook richting de 600 m³/s.

De Rijn

De Rijn kreeg ook veel regenwater te verwerken en uit de Middelgebergten ook wat smeltwater. Het leverde overal een flinke stijging op en er heeft zich een golf ontwikkeld die op zich dit moment net ten noorden van Koblenz bevindt en de komende 2 dagen nog onderweg is tot Lobith. De waterstand is sinds zaterdag gaan stijgen vanaf een stand van 9,2 m, is nu bij 11,5 m aangekomen en stijgt nog ca 75 cm tot ca 12,25 m (NAP) door het water wat nu onderweg is naar een eerste hoogste stand in de nacht van donderdag op vrijdag. De afvoer is afgelopen zaterdag begonnen bij ca 2.200 m3/s, bedraagt nu ca 4.300 m3/s en stijgt nog door tot ongeveer 4.700 m3/s.

Tegen de tijd dat dit hoogste punt passeert is de afvoer stroomopwaarts alweer flink gaan stijgen in het deel van het stroomgebied waar regen valt. Dit levert een nieuwe golf op die waarschijnlijk in de nacht van 11 op 12 januari bij Koblenz aankomt. Het is dan met name spannend hoeveel water de Moezel aanvoert want die ligt precies in het grensgebied van regen en sneeuw. Ik ga er voorlopig van uit dat de piek van Rijn en Moezel samen daar zo’n 1.000 tot 1.500 m³/s meer water zal bevatten dan de eerste golf.

Verder stroomafwaarts gaat de rivier dan het gebied in waar op donderdag vooral sneeuw valt en daar zal de afvoer in de zijbeken lager zijn dan bij de eerdere golf. Ik kom dan voor Lobith uit op een piek tussen de 13 en 13,5 m (NAP) en een afvoer tussen 5.700 en 6.100 m3/s. Het hoogste punt zal op 13 of 14 januari passeren.

Dit is geen groot hoogwater, het komt gemiddeld ieder jaar wel een keer voor en alleen de lagere delen van de uiterwaarden overstromen. De neerslag die vandaag en morgen in het stroomgebied valt is voorlopig de laatste neerslag van betekenis en waarschijnlijk blijft het minimaal 10 dagen droog. Na het passeren van de piek zal de waterstand bij Lobith dan ook weer snel gaan dalen.

De hier genoemde waterhoogten zijn nog niet zeker, omdat een deel van de neerslag nog moet vallen en het ene complexe situatie is. Na morgen als de meeste regen en sneeuw is gevallen en het meeste water zich in de rivieren bevindt is een nauwkeurigere schatting mogelijk.