Actuele verwachtingen waterstanden

Al meer dan een maand valt er weinig regen in de stroomgebieden en dat is te merken aan de waterstanden van de Rijn en meer nog de Maas, die vrij laag zijn voor de tijd van het jaar. Geen uitzonderlijke situaties maar wel weer even wennen na anderhalf jaar met relatief hoge waterstanden. Ook komende week houdt het droge weer aan en pas rond volgend weekend is er voor het eerst kans op wat regen. Of dat voldoende is voor een stijging van de waterstanden is nu nog niet te zeggen. In het water bericht leest u de details.

Water van de week

Hogedrukgebieden blijven het weer bepalen

De hele winter al trekken de hogedrukgebieden aan het langste eind en spelen de lagedrukgebieden een minder grote rol. Vooral sinds begin februari is er niet veel regen meer gevallen en de maand maart verloopt tot nu toe zelfs vrijwel helemaal droog. Dat is ook goed merkbaar in de stroomgebieden die sindsdien langzaam zijn gaan uitdrogen. De rivierafvoeren bevinden zich nu op een vrij laag niveau en voeren slechts ca 50% af van de normale hoeveelheid water in deze tijd van het jaar.

Op dit moment ligt er een groot hogedrukgebied boven West-Europa met een kern boven Schotland. Deze kern schuift de komende dagen over ons heen in de richting van Zuidoost-Europa, waar hij woensdag aankomt. Op de Atlantische Oceaan verschijnt in de tweede helft van de komende week wel een lagedrukgebied maar voorlopig maakt dit niet veel aanstalten om onze kant op te bewegen. Pas in het komend weekend kan neerslag behorend bij dit lagedrukgebied onze omgeving bereiken maar veel regen lijkt er voorlopig niet te gaan vallen.

Over wat er na het volgend weekend gebeurt, is er nog onduidelijkheid. De kans is het grootst dat de lagedrukgebieden wat meer grip op ons weer krijgen en er een westelijke luchtstroming opsteekt, met zo nu en dan regengebieden die de stroomgebieden passeren. Het zou echter ook kunnen dat een nieuwe uitloper van het Azoren-hogedrukgebied zich tot over onze omgeving uitstrekt waardoor het drogere weer ook na het weekend nog aanhoudt.

Rijn stijgt eerst enkele decimeters, vanaf dinsdag weer dalend naar ca 8 m NAP

Het hogedrukgebied zorgt ervoor droog weer in onze omgeving maar over Zuid en midden Europa trokken wel enkele regengebieden van West naar Oost in de afgelopen week. Ze brachten in het stroomgebied van de Moezel en de Bovenrijn voldoende regen voor een lichte stijging.

Dit water is nu onderweg naar Nederland en het eerste er woon heeft Lobith vanmorgen bereikt. De komende twee dagen blijft de stand licht stijgen maar veel meer dan enkele decimeters zal het niet zijn punt. Gisterochtend bereikte de Rijn bij Lobith met een peil van 8,3 m NAP voorlopig zijn laagste stand van het jaar. De afvoer bleef nog net boven de 1500 m³/s. Het is een vrij lage stand en afvoer voor de tijd van het jaar, want gemiddeld is de stand medio maart ongeveer 1,5 m hoger en de afvoer ongeveer 2500 m³/s. Dat wil zeggen dat de Rijnafvoer nu 60% van het langjarig gemiddelde bedraagt.

Het water uit het zuiden van het stroomgebied zorgt komende dagen voor een zeer lichte stijging van circa 30 cm naar 8,6 m NAP op dinsdag; met daarbij een afvoer van circa 1700 m³/s. Omdat het alweer enkele dagen droog is in het stroomgebied volgt er vanaf dinsdag meteen weer een daling en de kans is groot dat die voldoende lang aanhoudt om de afvoer tot onder de 1500 m³/s seconde te laten zakken. Ik verwacht dat dat aanstaande donderdag 20/3 zal gebeuren, maar ook daarna zet de daling nog door om op zondag op maandag onder de 1400 m³/s uit te komen. De waterstand is dan tot dichtbij de 8 m NAP gezakt.

Waarschijnlijk valt er vanaf komend weekend wat vegen in het stroomgebied Maar de hoeveelheden lijken voorlopig klein te blijven en Daarom ga ik er nu van uit dat ook na het komend weekend de waterstand net boven de 8 m blijft schommelen met daarbij en afvoer tussen de 1350 en 1400 m³/s.

Mogelijk valt er wel meer regen, maar dat hangt af van de activiteit van het lagedrukgebied dat aan het eind van de week ten westen van onze omgeving komt te liggen. Mocht het sterker uitpakken dan nu verwacht dan kan er misschien wel voldoende regen vallen voor een wat grotere stijging. Maar een forse stijging van de Rijn zit er voorlopig echt niet in en de kans is groot dat we met lage waterstanden het groeiseizoen ingaan.

Maasafvoer blijft voorlopig laag voor de tijd van het jaar

De regengebieden die deze week over midden Europa trokken, gingen grotendeels aan het stroomgebied van de Maas voorbij en de Maas hoeft in Nederland de komende dagen dan ook niet op extra water te rekenen. Omdat ook de komende week geheel droog verloopt, zullen de afvoeren voorlopig nog blijven dalen.

De afvoer bij Maastricht is nu tot ongeveer 175 m³/s gezakt en dat is slechts 45% van het langjarig gemiddelde. Heel bijzonder is dat niet, het gebeurt zo eens in de twee jaar dat in maart de afvoer tot dit niveau daalt. Sinds het begin van de metingen daalde de afvoer in 15 jaren zelfs tot onder de 100 m³/s. De laagste maartafvoer bedroeg zelfs minder dan 50 m³/s, dat was in 1972.

Zo laag zal de afvoer dit jaar zeker niet dalen, want het stroomgebied was in de afgelopen winter aardig gevuld geraakt met water en dat stroomt maar langzaam weg. De komende week verwacht ik dat de afvoer langzaam verder zal dalen tot rond de 150 m³/s aan het eind van de week. In het weekend wordt er in de Ardennen wel weer wat regen verwacht, maar de hoeveelheden lijken te klein om voor de Maas wat extra water op te leveren. De kans is daarom groot dat de afvoer ook na het komend weekend nog wat verder daalt.

De week ontbreekt de rubriek Water Inzicht

Sinds begin februari is het vrij droog in de stroomgebieden en de waterstanden in Rijn en Maas zijn gezakt tot ver onder het langjarig gemiddelde. Ook komende week begint droog, maar in de tweede helft kan er wel wat regen vallen. Voorlopig lijkt het alleen voldoende om de waterstanden te stabiliseren op het huidige, vrij lage niveau. In het waterbericht leest u de details.

De rubriek Water Inzicht ontbreekt deze week

water van de week

Voorlopig nog te weinig regen om de waterstanden te laten stijgen

Tussen een hogedrukgebied bij IJsland en een lagedrukgebied boven de Golf van Biskaje staat over onze omgeving een luchtstroming vanuit het oosten. Vandaag waait de wind nog vanuit het zuidoosten, waardoor het warm kan worden voor de tijd van het jaar; vanaf morgen draait de stroming wat meer naar het noordoosten en wordt het koeler. Fronten met neerslag, die samenhangen met het lagedrukgebied, dringen ten zuiden van Nederland op en kunnen waarschijnlijk wel de stroomgebieden bereiken maar in Nederland blijft het voorlopig nog droog.

De luchtdrukverdeling, hoog in het noorden en laag in het zuiden, houdt waarschijnlijk een groot deel van de week aan. Bijna dagelijks valt er regen ten zuiden van Nederland, maar de hoeveelheden zijn niet heel groot en aanvankelijk zal dat niet heel veel invloed hebben op de waterstanden. Alles bij elkaar kan er in het stroomgebied van de Maas zo'n 10 tot 30 mm regen vallen en verder naar het zuiden, in de Vogezen en het Zwarte Woud, waar de Rijn zijn water vandaan krijgt, is tot ongeveer 40 mm mogelijk.

Volgens de laatste weersverwachting kan er vooral op zaterdag en zondag wat meer regen vallen in het zuiden van Duitsland en de Alpen, als een klein lagedrukgebiedje over Midden- Europa naar het oosten trekt.  Dat zou dan voldoende kunnen zijn om de Rijn wel weer wat te Laten stijgen, maar de verwachting is nog wel onzeker. Na het komend weekend verplaatst het hogedrukgebied zich naar onze omgeving en wordt het ook in de stroomgebieden weer een paar dagen droog. De verdere ontwikkeling is op dit moment erg onzeker en hangt af of het hogedrukgebied standhoudt of niet.

De laatste verwachting is dat dat niet gaat gebeuren en de kans is nu wat groter geworden dat we later In de week na het komend weekend meer onder invloed komen van lagedrukgebieden vanaf de Atlantische Oceaan. Als dat uitkomt dan zouden de laatste 10 dagen van maart wel eens flink wat natter kunnen gaan verlopen en komt er ook in Nederland een einde aan de vrij droge periode die nu al meer dan een maand duurt. Maar het blijft nog even afwachten of dit uitkomt, want er is ook een kans dat het hogedrukgebied boven Midden-Europa de regen op afstand weet te houden. Volgende week is hier meer over te zeggen.

Ook in de Alpen kan voor het eerst sinds lange tijd weer wat neerslag vallen. Door het zonnige weer en de erg droge lucht was het sneeuwdek de laatste 2 weken al gaan slinken. Onder die omstandigheden smelt de sneeuw niet, maar verdampt het, waardoor dit geen smeltwater oplevert. Maar er kan nog veel veranderen want de komende weken kan er hogerop in het gebergte best nog wel wat sneeuw vallen. Maar de tijd begint wel te dringen en zoals het sneeuwdek er nu bij ligt is dat niet zo gunstig meer voor de smeltwaterhoeveelheden later in het voorjaar.

Rijn daalt nog ca 50 cm naar 8,2 m, daarna stabiel

De Rijn is de hele afgelopen week gedaald met zo’n 10 cm per dag van 9,2 m op maandag naar 8,65 m NAP nu. De afvoer daalde met 500 m3/s van 2.200 naar 1.700 m³/s. Dat is ruim onder het langjarig gemiddelde dat in deze tijd van het jaar ongeveer 2600 m³/s bedraagt. Omdat de hele afgelopen week droog is verlopen zet deze daling ook de komende dagen door; eerst nog met circa 10 cm per dag aan het eind van de week wat langzamer.

Op dinsdag of woensdag wordt de 1500 m³/s onderschreden en dat betekent dat we van laag water kunnen spreken. In deze tijd van het jaar levert dat echter nauwelijks problemen op omdat de inname van water nu gering is. Voor de binnenvaart heeft dit wel gevolgen want grotere schepen kunnen bij die afvoer niet meer vol beladen varen.

Vanaf woensdag of donderdag verwacht ik dat de waterstand bij 8,2 m NAP uit is gekomen en de afvoer bedraagt dan ongeveer 1450 m³/s. Omdat er tegen die tijd een klein beetje extra water vanwege regen in Duitsland en Frankrijk wordt afgevoerd, ziet het er niet naar uit dat de waterstand nog verder zakt. In het weekend schommelt de waterstand dan rond de 8,25 m NAP en na het weekend zou een lichte stijging kunnen volgen als er inderdaad in het weekend wat meer regen gaat vallen in Zuid-Duitsland. Op dit moment is dat echter nog onzeker.

Maasafvoer daalt tot circa 200 m³/s, later in de week mogelijk iets stijgend

Vanwege het vrij droge weer is de Maasafvoer gedaald tot een laag niveau voor de tijd van het jaar. Op dit moment bedraagt de afvoer ongeveer 225 m³/s terwijl het langjarig gemiddelde ongeveer 400 m³/s bedraagt. Een lage afvoer in deze tijd van het jaar zegt nog niet zoveel over wat er in de rest van de zomer gaat gebeuren.

Ook in 2021 was de afvoer in februari en maart aan de lage kant maar volgde er een natte zomer met in juli zelfs de hoogste waterstand die ooit in de Maas werd gemeten. Of de afvoer later In de zomer lager of hogere wordt, wordt niet zozeer bepaald door de afvoer in deze tijd van het jaar, maar vooral of we een natte zomer hebben of niet.

De komende dagen valt er in het stroomgebied nog niet zoveel regen en kan de afvoer nog wat verder zakken tot ongeveer 200 m³/s. Op dinsdag kan nog wat regen vallen In de Ardennen maar geen heel grote hoeveelheden en daarvoor zal daar niet of nauwelijks op reageren. Op vrijdag en zaterdag kan er opnieuw wat regen vallen en misschien dat de afvoer daarna wat kan stijgen.

Veel meer dan een afvoer van 250 tot 300 m³/s in het weekend verwacht ik niet, daarvoor zijn de neerslaghoeveelheden te klein. Na het weekend wordt het waarschijnlijk weer enkele dagen droog en kan de afvoer weer tot onder de 250 m³/s zakken. Een grotere stijging lijkt er voorlopig niet in te zitten.

Na een korte wat nattere episode zet het droge weer zich voort, dat ook februari al tot een vrij droge maand maakte. De komende 7 tot 10 dagen is de kans op neerslag klein en de waterstanden zullen daardoor dalen tot het midden van de maand. In het waterbericht leest u de details.

In de rubriek water inzicht een terugblik op de winterafvoeren die bij Maas en Rijn iets hoger dan gemiddeld waren. In hoeverre past dat in een trend?

Water van de week

Voorlopig droog weer

In het begin van de afgelopen week passeerden enkele regengebieden en vooral op dinsdag en woensdag viel er aardig wat regen in het stroomgebied. Het blijkt slechts om een korte onderbreking te gaan van het droge weer dat zich vanaf begin februari al had ingezet. Net als in de voorbije weken nam een hogedrukgebied het alweer snel over en ook net als vorige keren kwam de kern daarvan weer dichtbij Nederland te liggen.

Vanaf dinsdag of woensdag schuift de kern al wel naar het zuidoosten en draait de wind in de stroomgebieden naar het zuiden tot zuidwesten. Het wordt dan weer een flink stuk warmer, maar het blijft voorlopig droog, want het hogedrukgebied behoudt nog lang zijn invloed op onze omgeving.

Rond 11 of 12 maart is er voor het eerst een kans dat lagedrukgebieden vanaf de Atlantische Oceaan hun invloed tot onze regio uit kunnen breiden. Heel actief ziet het er nog niet naar uit en waarschijnlijk valt er tot 15 maart nog bijna geen regen. Voor de rivieren betekent dat, dat ze zeer waarschijnlijk deze week en ook de week na het volgend weekend zullen blijven dalen.

Rijn stijgt nog even, daarna langdurig dalend, mogelijk naar 8 m rond 15/3

De regen van afgelopen week in het stroomgebied zorgde vooral bij de Moezel voor een lichte stijging. Verder zuidelijk bleef de neerslag beperkt en de Boven-Rijn steeg nauwelijks. Halverwege de afgelopen week was de Rijn op de -tot nu toe- laagste stand van deze winter uitgekomen van 8,85 m NAP, bij een afvoer van ca 1.800 m³/s. Dat is ca 65% van het langjarig gemiddelde, maar niet uitzonderlijk laag. In het verleden werd in februari ook wel eens de 1.000 m³/s bereikt.

Vanaf afgelopen donderdag is de stand iets gaan stijgen en morgen passeert een minipiekje van ca 9,15 m en een afvoer van ca 2.100 m³/s. Vanaf komende dinsdag gaat de stand weer dalen en dat lijkt een heel lange daling te gaan worden. Op 5 maart wordt de 9 m NAP weer onderschreden en waarschijnlijk op maandag 10/3, net na volgend weekend, de 8,5 m NAP.

De afvoer zal dan ca 1.600 m³/s bedragen, maar ook daarna zet de daling zeer waarschijnlijk nog door, zei het met een langzamer tempo. In het weekend van 15/16 maart zal de stand, als het droge weer aanhoudt, rond de 8,1 m NAP uitkomen en de afvoer zal dan nog maar ca 1.400 m³/s bedragen. Wanner de stand en de afvoer weer gaan stijgen is nu nog niet te zeggen.

Maas daalt mogelijk tot onder de 200 m³/s

Ook de Maas kreeg wat extra water te verwerken toen op dinsdag een klein lagedrukgebied net ten zuiden van de Ardennen langstrok. De weersituatie leek wel wat op die van juli 2021, met een noordoostelijke stroming boven de Ardennen en Eiffel die regen aanvoerde.

Het grote verschil mis echter dat de lucht nu geen 20 graden, maar slechts een paar graden warm is. Het vochtgehalte is dan veel kleiner en de impact op het watersysteem uiteraard ook. De Maasafvoer steeg nu maar ca 200 m³/s van 250 naar 450 m³/s; ter vergelijking: in 2021 steeg de afvoer bijna 3000 m³/s.

Na het passeren van het piekje is de Maasafvoer sinds vrijdag weer gaan dalen en nu alweer tot ca 350 m³/s gezakt. De komende dagen zet de daling door en in de loop van de week wordt de 250 m³/s weer onderschreden en na het volgend weekend komt ook de 200 m³/s in zicht. Waarschijnlijk daalt de afvoer ook de hele week tot aan het weekend van 15/16 maart en dan zal ook de 200 m³/s in zicht komen.

Er is nog wel een kansje dat het al vanaf 12 maart wat natter wordt in het stroomgebied en dan zal de daling van de afvoer al iets eerder tot stilstand komen. Kans op een flinke stijging is op het moment echter in geen velden of wegen te bekennen.

Water Inzicht

Winterafvoeren '24/25 aan de hoge kant; wat past bij het klimaat van de laatste decennia

Met het begin van maart is de meteorologische winter achter de rug en daarmee voor de rivieren meestal ook het seizoen dat de hoogste afvoeren optreden. Bij de Maas is het verschil tussen de seizoenen het grootst en bereikt ons in de winter maar liefst 45% van het al het water dat de Maas in een jaar afvoert. Bij de Rijn is de afvoer gelijkmatiger over het jaar verdeeld, en komt de winter uit op circa 30% van het totaal.

De gemiddelde winterafvoer van de Maas bedraagt 480 m³/s en bij de Rijn 2.630 m³/s. Dit jaar was de gemiddelde afvoer in beide rivieren wat hoger en kwam de Maas uit op 610 m³/s (ca 25% meer) en de Rijn op 2.900 m³/s (ca 10% meer). De hoogste afvoeren traden op in januari en in die maand waren ook het maandgemiddelde het hoogst. In februari namen de afvoeren vrij snel af omdat het langdurig droog was en er in beide stroomgebieden veel minder regen viel dan normaal.

In de reeksen van hoge winterafvoeren staat deze winter in de middenmoot: bij de Maas op de 25^e plaats van de nu 115 jaar lange meetreeks en de Rijn op de 40^e plaats van 125 jaar metingen. Geen heel bijzondere winter dus en anders dan vorig jaar toen vooral in de Rijn de ene hoogwatergolf op de andere volgde en de winter uiteindelijk op de 4^e plaats eindigde. De Maas lag toen wat vaker buiten de hoofdbaan van de regengebieden en eindigde op de 11^eplaats.

In de volgende twee grafieken zijn van de Rijn en de Maas alle winterafvoeren op een rij gezet en ook is het 30-jarig gemiddelde weergegeven. Bij beide rivieren wisselen jaren met hoge en lage afvoeren elkaar af en heel grote veranderingen in de loop van de meetreeksen lijken er op het eerste gezicht niet opgetreden te zijn.

Het 30-jarig gemiddelde is wel wat opgelopen de laatste decennia en ligt nu zo’n 10% hoger dan in het midden van de vorige eeuw. Dit sluit ook aan bij de neerslaggegevens waaruit blijkt dat de winters steeds natter zijn geworden. Deze trend heeft sinds de jaren ’80 ingezet en dat was ook het moment dat de rivierafvoeren gingen stijgen. Er is trouwens (voorlopig) nog geen sprake van een doorzettende trend bij de rivierafvoeren. Na een toename in de jaren ’80 en ’90 van de vorige eeuw is de situatie weer gestabiliseerd op een hoger niveau.

Als we wat nauwkeuriger naar de grafieken kijken dan valt een trend wel wat meer op en dat is het veel minder vaak optreden van winters met een lage afvoer. Voor 1980 waren er nog vrij vaak winters waarin de afvoer maandenlang erg laag bleef, zoals in 1963 en 1954 (beide erg koude winters), toen de afvoer maar net boven de 1.000 m³/s uitkwam. Voor 1980 waren er 8 jaren dat de gemiddelde afvoer niet boven de 1.500 m³/s uitkwam en sinds 1980 is dat maar één keer gebeurd; waarmee de herhaaltijd is afgenomen van eens in de 10 jaar naar nu nog maar eens in de 45 jaar is.

Ook als we de selectie wat ruimer nemen en naar de winters kijken met een meer gemiddelde afvoer, van onder de 2.000 m³/s, dan waren dat er 26 voor 1980 en nog maar 5 na 1980. Ook hier is de kans dus van eens in de ca 3 jaar naar eens in de 10 jaar afgenomen. Bij de Maas is het beeld hetzelfde: jaren met lage winterafvoeren (onder de 300 m³/s) waren er 16 voor 1980, dwz eens in de ca. 4 jaar, en sinds 1980 zijn dat er slechts 4, waarmee de herhaaltijd is afgenomen tot eens in de ca 12 jaar.

Jaren met een lage tot iets onder gemiddelde afvoer komen tegenwoordig dus veel minder vaak voor dan vroeger. In de volgende tabellen is voor Rijn en Maas in beeld gebracht wat de gemiddelde afvoer is van de jaren met de 10% en 20% laagste en hoogste afvoeren. Bij de Rijn is de afvoer in de 10% jaren met de laagste afvoer nu 400 m³/s hoger en bij de Maas 60 m³/s hoger dan voor 1980. Voor de 20% jaren met de laagste afvoer is dat bij beide rivieren nog meer.

Het ontbreken van jaren met een lage winterafvoer moet betekenen dat er tegenwoordig meer winters met een hogere afvoer zijn en dat klopt ook, maar anders dan we misschien zouden verwachten, is dat maar beperkt het geval. Zo zijn de afvoeren in de 20% en 10% jaren met de hoogste afvoer bij de Rijn slechts met 130 en 155 m³/s gestegen en bij de Maas slechts met 27 en 15 m³/s. Bij beide rivieren is de allerhoogste maandafvoer in de recente periode zelfs lager dan in de eerdere periode.

Van het vaker optreden van winters met een (heel) hoge afvoer is dus niet of nauwelijks sprake. Het vaker optreden van natte winters heeft bij de rivierafvoeren dus vooral geleid tot het veel minder vaak voorkomen van jaren met een lage winterafvoer en maar heel beperkt tot een toename van winters met een hoge afvoer.

De veronderstelling dat de extremen extremer worden gaat voor de gemiddelde winterafvoeren bij de Rijn en Maas dus voorlopig (nog) niet op. Het zijn vooral de afvoeren rond het gemiddelde die tegenwoordig vaker optreden. Bij de Rijn bijvoorbeeld heeft tegenwoordig 80% van de jaren een gemiddelde winterafvoer tussen de 2.000 en 3.500 m³/s, terwijl dat vroeger 60% was. De afgelopen winter past hier met een afvoer van 2.900 m³/s goed bij.

De week begint met wat regen, daarna een paar droge dagen en na het volgend weekend waarschijnlijk ook weer natter. Er valt voldoende regen om de rivieren iets te laten stijgen, maar een hoogwater lijkt er voorlopig niet in te zitten. In het waterbericht leest u de details. De rubriek water inzicht ontbreekt deze week.

Water van de week

Lagedrukgebieden zijn even aan zet, maar geen strakke westelijke circulatie.

Tot nu toe overheerste in februari de invloed van hogedrukgebieden. Er waren wel wat nattere perioden maar die leverden niet heel veel water op en de rivieren staan daardoor op een voor de tijd van het jaar relatief laag niveau. De komende dagen gaat dat veranderen want een omvangrijk lagedrukgebied trekt tussen IJsland en Schotland door naar het oosten en de bijbehorende regengebieden kunnen vanaf maandag de stroomgebieden bereiken.

Op dinsdag volgt een nieuw lagedrukgebiedje dat net ten zuiden van Nederland langs over Noord-Frankrijk en België naar Noord-Duitsland trekt en aardig wat regen kan brengen in de stroomgebieden. In het oosten van België en Noord-Frankrijk kan 20 tot 30 mm vallen en dat kan mogelijk invloed hebben op de afvoer van de Maas. Het regengebied strekt zich niet heel ver naar het zuiden uit en in het stroomgebied van de Rijn zijn het met name de Moezel en de Midden-Duitse zijrivieren die op woensdag extra water kunnen verwachten.

In het stroomgebied van de Maas valt op woensdag en ook op donderdag ook nog wat regen, maar geen heel grote hoeveelheden meer. In het stroomgebied van de Rijn kan tot en met vrijdag wat regen vallen, maar ook daar geen grote hoeveelheden. Vanaf de Atlantische Oceaan nadert op donderdag nog een lagedrukgebied, maar dat zal waarschijnlijk nog wat zuidelijker, over Midden-Frankrijk, langs trekken en weinig invloed meer hebben op het weer in de stroomgebieden. Misschien dat het zuiden van Duitsland en de Alpen er op vrijdag en zaterdag nog wel wat neerslag van meekrijgen.

Vanaf komend weekend krijgen West en Midden-Europa een paar droge dagen omdat het Azoren-hogedrukgebied zijn invloed naar het noordoosten uitbreidt. Anders dan eerder deze winter houdt dit hogedrukgebied niet lang stand en trekt al snel weg naar het oosten. Waarschijnlijk komen we dan vanaf dinsdag 4/3 alweer onder invloed van nieuwe lagedrukgebieden en kan het wederom natter worden.

De laatste modelberekeningen geven echter aan dat het met de neerslaghoeveelheden wel lijkt mee te gaan vallen. Zo ver vooruit kan dat uiteraard nog wel veranderen. Een lange droge periode lijkt er echter ook niet in te zitten en de kans is groot dat lagedrukgebieden de stroomgebieden in de eerste 10 dagen van maart wel weten te gaan vinden.

Rijn daalt iets onder de 9 m NAP, daarna weer stijgend naar net erboven

De Rijn is de afgelopen week onder invloed van het droge weer ongeveer 1 m gedaald van 10 m NAP op maandag naar 9 m NAP op dit moment. Op donderdag viel er in Nederland wat regen maar dat regengebied drong niet veel verder door naar het oosten en in het stroomgebied van de Rijn viel weinig. De waterstanden blijven daarom voorlopig nog licht dalen met ongeveer 5 cm per dag tot op donderdag de 8,8 m wordt bereikt.

De afvoer is vandaag voor het eerst deze winter onder de 2000 m³/s gezakt en daalt nog wat verder tot ongeveer 1775 m³/s op donderdag. Dat is ruim onder het langjarig gemiddelde dat voor deze tijd van het jaar ca 2.700 m³/s bedraagt. Vanaf donderdag arriveert het water dat op dinsdag en woensdag als neerslag is gevallen in het stroomgebied. Er lijken geen heel grote hoeveelheden te gaan vallen en daarom blijft het bij een bescheiden stijging van niet meer dan 30 of 40 cm. De hoogste stand verwacht ik op maandag 3 maart en de afvoer zal dan weer tot iets boven de 2000 m³/s zijn gestegen.

Omdat het vanaf aanstaande vrijdag weer een aantal dagen droog wordt en er ook in de loop van volgende week niet heel veel regen lijkt te gaan vallen, is de kans groot dat de waterstand vanaf begin volgende week weer gaat dalen en al snel weer onder de 9 m NAP zal zakken. Een echt natte periode lijkt er voorlopig niet aan te komen, maar helemaal droog blijft het waarschijnlijk ook niet. Ik hou het er voorlopig op dat de waterstanden vanaf 3 maart een dag of 10 langzaam zullen gaan dalen en dus nog lang onder het langjarig gemiddelde zullen blijven

Op dinsdag en woensdag mogelijk even een opleving van de Maasafvoer

De Maasafvoer daalde de hele week langzaam van ongeveer 350 m³/s aan het begin van de week naar ca 250 m³/s op dit moment. Dat is flink onder het langjarig gemiddelde voor deze tijd van het jaar, dat ca 450 m³/s. Er viel dan ook vrijwel geen regen in het stroomgebied en alle zijrivieren van de Maas zijn langzaam aan het dalen.

De kans is vrij groot dat er aanstaande dinsdag regen gaat vallen in het stroomgebied, maar de verwachting voor de hoeveelheden wisselt nogal. Vanmorgen werd er nog 20 tot 30 mm verwacht in een groot deel van België.  Dat zou de Maas flink wat extra water hebben kunnen opleveren zodat de afvoer op woensdag tot boven de 500 m³/s zou kunnen stijgen. De laatste neerslagverwachting laat de regen echter vooral boven Luxemburg en het westen van Duitsland vallen, waardoor het stroomgebied van de Maas grotendeels buiten schot blijft. In dat geval stijgt de afvoer misschien nog tot 300 m³/s maar veel meer zal het dan niet zijn.

Het blijft even afwachten wat er gaat gebeuren maar voorlopig is de kans het grootst dat de meeste regen aan het stroomgebied voorbijgaat. Op woensdag en donderdag kan er ook nog wat regen vallen in het stroomgebied en mogelijk valt er dan genoeg om de afvoer wel iets te laten stijgen maar veel meer dan 400 m³/s zal het dan ook niet worden verwacht ik.

Vanaf vrijdag breekt dan een wat langere droge periode aan waardoor de afvoer weer flink gaat dalen. Omdat er ook na het weekend niet veel regen gaat vallen is de kans groot dat de Maasafvoer verder daalt naar ongeveer 200 m³/s in de loop van de week na het volgend weekend. Mocht er wel een klein piekje komen deze week van ongeveer 500 m³/s dan zal de daling wat trager gaan en komen we in de loop van die week uit op 250 m³/s. Voorlopig blijft de Maasafvoer dus lager dan het langjarig gemiddelde.

Nog een vrijwel droge week staat de stroomgebieden te wachten en pas na volgend weekend is er weer kans op wat meer regen. De Rijn stijgt eerst nog wel naar ca 10 m, dankzij water uit Zuid-Duitsland en daalt daarna weer snel naar 9 m. De Maas blijft langzaam dalen naar ca 250 m³/s. In het waterbericht leest u de details.

In de rubriek Water Inzicht een uitstapje naar de Alpen om na te gaan hoe het daar gesteld is met de sneeuw hoeveelheden, een belangrijke bron voor het Rijnwater later in het voorjaar.

Water van de week

Eerst koud en droog, later warm, maar het blijft droog

Een klein lagedrukgebiedje tolde in het begin van de week rond in onze omgeving en bracht in een groot deel van Nederland zo'n 10 tot 20 mm neerslag: vooral regen in het zuiden en midden en sneeuw in het noorden. Ten zuiden van Nederland trokken ook neerslaggebieden van west naar oost en deze brachten in het oosten van Frankrijk, het zuiden van Duitsland en Zwitserland aardig wat neerslag; voldoende om de Rijn wat te laten stijgen. In de Ardennen en het midden van Duitsland viel niet zoveel neerslag en de Maas ontving daarom maar weinig extra water.

Het lagedrukgebiedje is inmiddels naar het oosten weggetrokken en al een paar dagen staat het weer in onze omgeving onder invloed van een hogedrukgebied dat helemaal bij Groenland ligt en een uitloper heeft in de richting van Scandinavië. Met een oostelijke stroming wordt vrij koude en droge lucht aangevoerd; neerslag hoeven we hier voorlopig niet van te verwachten.

In de loop van de week verschuift het hogedrukgebied naar het oosten en komen Nederland en de stroomgebieden van Rijn en Maas onder invloed van een zuidwestelijke stroming. Het wordt dan aanmerkelijk warmer maar neerslaggebieden blijven voorlopig nog op vrij grote afstand. Pas na het volgend weekend is het hogedrukgebied zo ver naar het zuidoosten opgeschoven dat regengebieden het westen van Europa kunnen gaan bereiken. Veel regen lijkt er ook dan nog niet te gaan vallen en het zou goed kunnen dat het tot het einde van februari duurt voordat er weer genoeg neerslag valt om de rivieren wat extra water te bezorgen.

Rijn stijgt eerst naar ca 10 m (NAP), vanaf dinsdag weer dalend

Na het laatste kleine golfje dat passeerde op 1 februari was de Rijn alweer 2,5 m gezakt naar een stand iets boven de 9 m op donderdag. De afvoer was bijna gehalveerd van iets minder dan 4000 m³/s naar bijna 2000 m³/s. Ondertussen viel in het zuidelijke deel van het stroomgebied flink wat neerslag en bij relatief hoge temperaturen was dat daar vooral regen. Het leverde In de Moezel en Boven-Rijn een klein golfje op dat nu onderweg is naar Nederland.

Het eerste water is inmiddels bij Lobith gearriveerd en in de komende dagen volgt een langzame stijging naar een stand net iets boven de 10 m NAP op dinsdag 18/2. De afvoer bedraagt dan weer ongeveer 2800 m³/s. Bovenstrooms zijn de waterstanden al een paar dagen flink aan het dalen en die daling zal zich de hele week voortzetten. Vanaf dinsdag bereikt deze ook Lobith.

Omdat het de hele week droog blijft en ook begin volgende week niet meteen fors gaat regenen zal deze daling zich de hele week en waarschijnlijk ook een groot deel van de week na het volgend weekend kunnen voortzetten. Op vrijdag 21/2 verwacht ik dat de 9,5 m weer onderschreden wordt en de kans is groot dat rond 24 of 25/2 ook de 9 m onderschreden wordt.

De afvoer zakt dan weer onder de 2000 m³/s en dat zou de laagste stand zijn tot nu toe deze winter. Als de verwachtingen uitkomen dat er vanaf ongeveer 26/2 weer wat serieuzere neerslag kan gaan vallen in het stroomgebied, dan hoeven we pas vanaf een van de eerste dagen van maart weer enige stijging te verwachten. Tegen die tijd kan de waterstand gedaald zijn tot rond de 8,8 m en de afvoer tot 1.750 m³/s.

Maas daalt deze week tot onder de 250 m³/s, later nog wat lager 

Het stroomgebied van de Maas pakte de afgelopen week maar weinig mee van de neerslaggebieden die over West-Europa trokken. Het kleine lagedrukgebiedje dat op maandag van Frankrijk naar Nederland trok, bracht nog wel wat regen in het westen van België, maar de Ardennen vielen daar grotendeels buiten. Ook de regen die later over Midden-Europa trok en de Rijn nog wat water bezorgde, viel vrijwel geheel buiten het stroomgebied van de Maas.

In het begin van de week lag de afvoer nog rond 400 m³/s. Er waren wel grotere schommelingen, zelfs tot 600 m³/s aan de bovenkant en 250 m³/s aan de onderkant, maar die werden veroorzaakt door het beheer van de stuwen in Wallonië en niet door regenval in de Ardennen. De regen van maandag was te gering voor een stijging, maar hield de afvoer nog wel enkele dagen op hetzelfde niveau. Vanaf woensdag zette weer een langzame daling in en inmiddels is de afvoer (gemiddeld over de dag) gedaald tot tussen de 300 en 350 m³/s.

De komende week wordt geen regen verwacht en zal de daling langzaam doorzetten. In het midden van de week verwacht ik dat de gemiddelde afvoer onder de 300 m³/s zakt en in het komend weekend of net daarna onder de 250 m³/s. Ook na het volgend weekend zet de daling waarschijnlijk nog door want pas later in die week wordt voor het eerst weer regen verwacht. Tegen die tijd zal de afvoer gedaald zijn tot tussen de 200 en 250 m³/s. Of daarna weer een stijging volgt is nu nog niet te zeggen; daarvoor is nog te weinig bekend over de neerslaghoeveelheden die er dan gaan vallen.

Water Inzicht

In de Alpen ligt iets minder de gemiddelde hoeveelheid sneeuw voor deze tijd van het jaar.

De Alpen zijn een belangrijke bron van water voor de Rijn. De sneeuw die er in de winter valt hoopt zich op en gaat pas in het voorjaar smelten en zorgt vooral in mei en juni voor extra water waardoor er in het voorjaar in Rijn vrijwel nooit lage waterstanden voorkomen. De kans op een lage afvoer is in de Rijn in januari dan ook groter dan in juni. Zo is de kans dat in januari een afvoer onder de 1500 m³/s optreedt bijna 20%, terwijl dat in juni maar 10% is. Bij een afvoer onder de 1000 m³/s, wat echt als laagwater geldt, is de kans dat dat in januari optreedt ca 5%, terwijl dat in juni vrijwel nooit is gebeurd.

Het effect van de Alpen op de Rijnafvoer is ook goed te zien als we de afvoer van de Rijn vergelijken met die van de Maas. In de volgende grafiek heb ik de afvoer van beide rivieren over elkaar heen gelegd. Op de linker as staat de Rijnafvoer op de rechter as de Maasafvoer. In januari en februari lopen beide nog ongeveer gelijk maar vanaf maart zien we de Maas afvoer al snel dalen terwijl die van de Rijn afvoer veel minder snel daalt.

Vooral de maanden mei en juni vallen op. De gemiddelde Rijnafvoer is gedurende die hele periode vrijwel gelijk rond de 2250 m³/s, terwijl de Maasafvoer bijna halveert, van 250 naar 130 m³/s. Dit is allemaal het gevolg van het smeltwater dat vanuit de Alpen de Rijn extra voedt; want zonder dit smeltwater zou de Rijnafvoer in deze periode ook fors gedaald zijn.

Ook na juni, als de meeste sneeuw is gesmolten, profiteert de Rijn nog van dit smeltwater. Een groot deel ervan wordt namelijk In de grote Zwitserse Meren opgeslagen, zoals de Bodensee en het Vierwoudstedenmeer, die het in de maanden daarna langzaam doorgeven. Dit is ook de reden dat de Rijnafvoer in juli en augustus niet heel snel daalt en het laagste punt pas begin oktober optreedt en niet al in augustus zoals we bij de Maas zien.

In de grafieken hieronder heb ik een doorsnede gemaakt door de Alpen; van laag naar hoog. Op één na zijn dat allemaal meetstations (bron: www.slf.ch) aan de noordkant van de Alpen. De Rijn krijgt vooral uit dit gebied zijn smeltwater via de Aare en de Rheus. Ten zuiden van Chur, ontvangt de Rijn ook nog water uit een gebied ten zuiden van de eerste hoge kam en daar ligt het laatste station uit deze reeks.

In de Alpen begint het sneeuwseizoen boven de 2000 m vaak al in oktober, maar dit jaar duurde het tot eind november voordat er sprake was van een blijvend sneeuwdek. Dit viel samen met een inval van koude lucht zodat ook meteen lager tot zelfs onder de 1000 m al meteen een flink pak sneeuw viel. Gedurende de winter is er regelmatig sneeuw gevallen zoals de blauwe staafjes laten zien, vaak ging het om zo'n 25 tot 50 cm op een dag (weergegeven op de rechteras). In de dagen daarna zakt zo’n sneeuwdek onder zijn gewicht altijd een beetje in, zodat de totale dikte weer wat afneemt.

Nadat de winter in november was ingevallen groeide het sneeuwdek vooral in december flink aan en net voor Kerstmis lag er een aardig pak sneeuw dat bijna overal dikker was dan het langjarig gemiddelde. Vanaf dat moment wisselden langere droge periode af met korte periode van nieuwe sneeuwval. Ook waren er dit jaar tot vrij hoog in het gebergte dooiperioden onder de invloed van warme lucht die vanuit het zuiden en zuidwesten over de Alpen werd geblazen.

Vooral tussen 1500 en 2200 m heeft dat ertoe geleid dat het sneeuwdek sindsdien bijna niet is gegroeid. Op die hoogte is het sneeuwdek nu wat dunner dan in een gemiddeld jaar. Alleen heel hoog in het gebergte, boven de 2500 m, is het sneeuwdek ongeveer als gemiddeld en ook vrij laag rond de 1000 m ligt nu ongeveer de gemiddelde sneeuw hoeveelheid; wat ook te danken is aan de 25 cm die je de afgelopen dagen nog bij is gekomen.

Ten zuiden van de eerste hoofdkam van de Alpen valt altijd minder sneeuw dan aan de Alpen-Noordzijde (zie de onderste grafiek), maar dit jaar is het daar slecht gesteld met het sneeuwdek. Het is er nu ca 1 m dik, wat bij de laagste waarden hoort die daar zijn gemeten in deze tijd van het jaar.

Met de langere droge periode die ook de Alpen de komende 10 dagen te wachten staat, is de verwachting dat er tot 1 maart een verdere afname zal zijn in het hele Alpengebied. Nu gaat dat in deze tijd van het jaar nog niet zo heel erg snel, maar het groeit ook niet aan. Het komt dan op maart aan, en hogerop ook april, of het sneeuwdek nog tot boven het gemiddelde uit kan groeien.

Zoals de grijze lijn in de grafiek laat zien groeit het sneeuwdek vanaf een hoogte van 1700 m in maart meestal nog wat verder aan en op 2700 m wordt zelfs gemiddeld genomen eind april pas de grootste dikte bereikt. In de afgelopen jaren zagen we vaak dat er in maart en april met een noordwesten of noordenwind nog een aardig laagje sneeuw bij kon vallen en het is niet uitgesloten dat dat dit jaar ook weer gebeurt.

In de volgende grafiek heb ik tenslotte nog het meetstation Säntis afgebeeld. Dit ligt in het noordoosten van Zwitserland nabij de stad Sankt Gallen. Het ligt niet heel hoog, maar dit gebied vangt altijd heel veel sneeuw en gemiddeld genomen ligt er aan het eind van de winter zo'n 4 m. Op dit moment is het sneeuwdek er tot bijna 3 m aangegroeid en dat is ongeveer de gemiddelde hoeveelheid voor deze tijd van het jaar.

In de onderste grafiek is het verloop van vorig jaar afgebeeld. Dat was een zeer sneeuwrijke winter, waarbij er halverwege februari al ca 5 m sneeuw lag. In de twee maanden daarna zou het sneeuwdek er nog ruim 2 m aangroeien tot bijna 7 m. Het duurde tot ver in juli voordat dit allemaal weer gesmolten was en al die tijd profiteerde de Rijn van dit extra smeltwater.

Voor dit jaar ziet het er tot nu toe minder gunstig uit dan vorig jaar met een sneeuwdek dat op veel plekken kleiner is dan het gemiddelde. De kans is groot dat het in maart en april nog wel wat aangroeit maar het ziet er niet naar uit dat we dit jaar net zo hoog eindigen als vorig jaar, want dat was een zeer uitzonderlijke winter wat de hoeveelheid neerslag betreft.

Met een bijna gemiddelde hoeveelheid sneeuw ziet het er voor de Rijn ook weer niet heel slecht uit en we kunnen ervan uit gaan dat vooral in mei en juni er toch aardig wat smeltwater beschikbaar zal komen. De kans op lage afvoeren in die periode is daarmee niet heel erg groot.