Beetje regen maar te weinig voor een stijging van de waterstanden

De hogedrukgebieden blijven elkaar opvolgen en in de tussentijd dat het ene hoog wegtrekt en het volgende zich aandient, zijn er alleen maar zwakke lagedrukgebieden die wat neerslag brengen, maar onvoldoende om de rivieren te laten stijgen. Na een droge maand maart, gaat ook april droog van start en het ziet er naar uit dat het droge weer nog wel even kan aanhouden en de waterstanden op een laag niveau blijven. In het waterbericht leest u de details.

In de rubriek water inzicht ga ik nog wat verder in op droogte in maart en of dat al iets zegt over de rest van het voorjaar.

Water van de week

Hogedrukgebieden zorgen voor langdurig droog weer

Gedurende de afgelopen week zorgde een hogedrukgebied voor zonnig weer, eerst met een koele noordenwind en later, toen kern van het hogedrukgebied oostelijk van ons lag, voor een warme zuidelijke wind. In de tweede helft van de week was ten westen van Frankrijk een lagedrukgebied aangekomen, dat tijdens het weekend ten zuiden van Nederland langs naar het oosten trok.

In Frankrijk had het nog wel aardig wat regen gebracht, maar onderweg zwakte het weersysteem af en bleef het boven de stroomgebieden van Maas en Rijn bij slechts enkele buien. Deze hadden en hebben soms al een licht zomers tintje, zodat er plaatselijk al wel aardig wat regen kon vallen. Ook morgen kunnen er nog enkele buien ontstaan maar daarna komen we onder invloed van een uitloper van het Azoren-hogedrukgebied en wordt het weer enkele dagen droog.

De kern van dit nieuwe hogedrukgebied ligt eerst net ten zuiden van Nederland zodat we hier met een zwakke westelijke luchtstroming te maken hebben. Fronten van lagedrukgebieden, die ver ten noorden van ons langs naar het oosten trekken, kunnen Nederland en de stroomgebieden nog net bereiken, maar regen zal hier niet uitvallen.

Pas na het volgend weekend zou het hogedrukgebied nog wat verder naar het zuiden opschuiven waardoor frontale neerslag ons net wel kan bereiken; maar net als dit weekend blijft het waarschijnlijk bij geringe neerslag hoeveelheden. Na een paar dagen met wat neerslag is de verwachting dat begin april het Azoren-hogedrukgebied opnieuw een sterke uitloper zal vormen in onze richting en de kans is daarom groot dat ook de eerste week van april droog gaat verlopen. Of de droogte later in april ook nog aanhoudt is nu nog niet te zeggen.

Rijn daalt langzaam verder naar 7,75 m NAP

Na een mini piekje in het begin van de week met een stand van 8,6 m NAP is de Rijn weer snel gezakt naar in stand net boven de 8 m op dit moment. De afvoer is sinds donderdag onder de 1500 m³/s gezakt en bedraagt nu nog ongeveer 1350 m³/s. Dat is nog maar 60% van het langjarig gemiddelde voor deze tijd van het jaar. De afgelopen week verliep geheel droog in het stroomgebied en de daling zal daarom voorlopig nog langzaam doorgaan.

Gisteren vielen er wel enkele buien en ook vandaag kan er nog wat regen vallen. Daardoor vertraagt de daling nu wat, maar een stijging zit er niet in. Op donderdag 27/3 verwacht ik dat bij Lobith de 7,9 m NAP wordt bereikt (afvoer 1.300 m³/s) en in het komend weekend wordt de 7,8 m NAP bereikt bij een afvoer van 1.250 m³/s.

Ook in de week na het volgend weekend zet de daling zeer waarschijnlijk nog door omdat de komende week droog verloopt; zodat in het begin van die week de 7,75 m NAP kan worden bereikt. De kans is groot dat de daling ook daarna nog langzaam doorzet want voorlopig is er geen regen in het verschiet.

Maas daalt langzaam verder tot tussen de 100 en 125 m³/s

In het stroomgebied van de Maas is het ook droog en de rivier is al wekenlang aan het dalen. Al het water dat zich in het vrij natte begin van de winter in het stroomgebied had verzameld komt nu langzaam tot afvoer. De daling verloopt daarom maar heel langzaam en het verschil tussen het begin en het eind van de week in de dagelijkse afvoer bedraagt niet meer dan ongeveer 25 m³/s: 175 m³/s aan het begin van de week en 150 m³/s nu.

Afgelopen nacht zijn er een paar buien gevallen In de Ardennen en ook later vandaag en morgen kan er nog wat regen vallen kom maar daarna wordt het weer langdurig droog. Waarschijnlijk valt er onvoldoende om de afvoer wat te laten stijgen hoogstens leiden tot een korte stabilisatie.

Vanaf dinsdag zal de langzame daling dan weer doorgaan en ook deze waar ik kunnen verwachten dat er ongeveer 25 m³/s van de afvoer af gaat. Mogelijk dat er rond die maandwissel weer wat regen valt maar het ziet er naar uit dat ook de eerste week van april weer droog gaat verlopen en de kans is daarom groot dat de Maas in die periode verder daalt naar ongeveer 100 m³/s. Een stijging zit er voorlopig niet in.

Water Inzicht

Een droge maand maart, wat zegt dat over april

Gemiddeld valt in maart iets minder dan 60 mm neerslag In Nederland. Daarmee is het een vrij droge maand, want in de meeste maanden valt gemiddeld zo’n 70 tot 90 mm neerslag. Alleen april is nog droger met 42 mm en de maand mei is vergelijkbaar met maart. De 3 voorjaarsmaanden zijn dus de droogste maanden van het jaar en samen leveren ze circa 165 mm neerslag. Veel minder dan de andere 3 seizoenen die ieder tussen de 230 en 240 mm regen brengen.

Dit jaar gaat maart waarschijnlijk niet meer dan 10 tot 15 mm neerslag brengen en daarmee zou het een van de droogste maart-maanden worden sinds het begin van de metingen in de Bilt in 1906. De droogste maartmaand tot nu toe was 1929 met slechts 7 mm regen en het is zelfs nog mogelijk dat dit jaar droger eindigt, want tot nu toe is er nog maar 0,3 mm regen gevallen in De Bilt. De verwachting is echter dat er nog wel wat gaat vallen, maar zeer waarschijnlijk niet meer dan ca. 10 mm, zodat deze maand in de top 5 van droge maanden gaat eindigen.

In de tabel hieronder is van alle maart- en april-maanden het percentage aangegeven van de gemiddelde hoeveelheid neerslag die in deze maanden valt. Maanden met <25% van het langjarig gemiddelde zijn rood gemarkeerd en tussen de 25 en 50% oranje. Aan de natte kant zijn de maanden met 150 tot 200% lichtblauw en de maanden met >2000% donkerblauw gemarkeerd. De meer extreme maanden vinden we in de hele meetreeks, maar de laatste decennia zijn het er wel wat meer geworden, met in de laatste 45 jaar 12 extreme maanden (6 natte en 6 droge), terwijl dat er in de 75 jaar voor 1980 slechts 6 waren (2 natte en 4 droge).

In de hele meetreeks is het maar één keer gebeurd dat er na een erg droge maart maand ook in erg droge aprilmaand volgde; dat was in 1996, toen in maart 11 mm viel en in april 8 mm (beide vakjes zijn rood in de tabel). De voorgaande winter was toen ook al vrij droog verlopen en ook de zomer die volgde was vrij droog, zodat er zich een groot neerslagtekort opbouwde. Pas vanaf oktober 1996 schakelde het weer toen weer om op een natter scenario.

Ook in 2011 was het voorjaar droog en volgde op een vrij droge maart maand (oranje in de tabel) een zeer droge april maand (rood in de tabel) en een vrij droge meimaand, maar toen sloeg het weer om in juni en volgde een natte zomer zodat iedereen de droge voorjaarsmaanden alweer snel vergeten was.

Zoals de tabel laat zien, volgt in de meeste jaren echter op een droge maand maart een gemiddelde aprilmaand. Soms ook verloopt de opvolgende april maand zelfs vrij nat zoals recent nog in 2022. Toen viel in maart slechts 14 mm en kwam april tot ruim 60 mm. Mei en juni waren toen ook vrij nat, zodat het toch nog een aardige buffer kon worden opgebouwd, voordat juli in augustus weer wel droog verliepen.

Al vrijwel zeker is dat deze maart-maand in de tabel straks rood gemarkeerd zal worden. Hoe april als geheel gaat verlopen is nu nog niet te zeggen. De eerste week gaat zeer waarschijnlijk droog verlopen, maar vanaf 10 april kan het nog omslaan, zodat de maand uiteindelijk normaal of zelfs te te nat gaat verlopen. Wat we wel weten is dat zelfs als april gemiddeld verloopt, dat vrij weinig water zal opleveren. April is namelijk de droogste maand van het jaar en, ook als de maand gemiddeld verloopt, hoeven we niet heel veel regen te verwachten.

We mogen ons er daarom langzaamaan op gaan voorbereiden dat na een droge maart maand ook april wel eens droog zou kunnen gaan verlopen. Voorlopig is de waterbehoefte in het land nog niet zo groot en zal de droogte niet veel problemen opleveren. Daarbij speelt mee dat we uit een zeer natte periode komen en de grondwatervoorraden zijn bijna overal goed gevuld.

De binnenvaart op de Waal merkt nu al wel dat de vaardiepte gaat verminderen. Als de stand bij Lobith onder de 8,5 m (NAP) zakt, is de vaardiepte onder de Waal kleiner den 3,5 m en dat betekent dat de grotere schepen niet meer vol belanden kunnen varen. De komende tijd zakt de waterstand bij Lobith tot onder de 8 m en zal een steeds groter deel van de schepen hiermee te maken krijgen.

Ook de natuur in de uiterwaarden ondervindt binnenkort al de gevolgen van de verminderde afvoer. Veel nevengeulen, die de laatste decennia zijn aangelegd, hebben een bodemhoogte meegekregen waarbij ze bij een afvoer van ca 1.000 m³/s droog kunnen vallen. Maar omdat de bodem van de Waal door erosie is gezakt en de bodems van veel nevengeulen door sedimentatie juist wat hoger zijn komen te liggen, vallen deze geulen tegenwoordig al droog als de afvoer bij Lobith richting de 1.250 m³/s gaat. Dat niveau komt snel dichterbij en voor de vissen en andere stroom minnende organismen die in deze nevengeulen leven, breekt dan een moeilijke tijd aan.