donderdag 21 december 2017
Westelijke circulatie zet voorlopig niet door, rustige kerstdagen voor de boeg
Het hoge drukgebied dat zich in het begin van deze week boven Midden Europa nestelde, houdt voorlopig nog wel even stand en houdt intensieve neerslaggebieden op afstand. De komende 5 tot 6 dagen wordt daarom maar weinig neerslag verwacht in de stroomgebieden van Rijn en Maas en daarom zullen de waterstanden de komende week blijven dalen.
Pas vanaf midden volgende week vertrekt het hoge drukgebied naar het oosten van Europa en kunnen neerslaggebieden dichterbij komen. Of dat dan meteen weer veel neerslag gaat brengen, is nu nog niet te zeggen. Maar tegen die tijd zijn de rivieren ook weer voldoende gezakt om wat extra water op te vangen voordat er van hoogwater sprake zal zijn. Zoals het er nu naar uitziet verwacht ik daarom dat de situatie tot aan de jaarwisseling rustig zal blijven.
Rijn bereikte piek op 12,75 m +NAP; deze week dalend naar 11,5 m
De piek in de hoogwatergolf passeerde Lobith maandag bij een stand van 12,75. Uiteindelijk nog iets lager dan ik in het weekend verwachtte. De aanvoer vanuit de Ruhr en de Lippe liep toch vrij snel terug en daarom bleef de topstand nog wat lager. Na 2 dagen langzaam te zijn gezakt, gaat de stand nu sneller omlaag en vrijdag of zaterdag wordt dan de 11,5 m weer onderschreden. De delen van de uiterwaarden die overstroomd waren, vallen dan ook weer droog. Alleen op plaatsen waar het water achter kades en drempels ingevangen is, kan het nog langer blijven staan.
Na het weekend daalt de stand nog langzaam verder en midden volgende week komt de stand dan weer bij de 11 meter uit. Als medio volgende week het weer inderdaad natter wordt, dan zou aan het eind van die week het peil weer kunnen gaan stijgen. Maar dat is allemaal nog erg onzeker.
De stand van 12,75 m bij Lobith was de hoogste van het afgelopen jaar, maar dat maakt hem nog niet bijzonder. In de media, die veel aandacht besteedden aan het hoge water, werd soms zelfs gesproken over extreme waterstanden, maar daar was zeker geen sprake van. Een waterstand van 12,75 komt overeen met een afvoer van 5065 m3/s. Een dergelijke afvoer of hoger komt gemiddeld 12 dagen per jaar voor. Het enige bijzondere is, dat het de laatste jaren opvallend weinig tot zo'n hoogwater is gekomen. We moeten terug tot het winterhalfjaar van 2012-13 voor een periode dat de afvoer langere tijd boven deze waarde uitsteeg. Het is in de hele meetreeks vanaf 1900 nog niet eerder voorgekomen dat hoogwaters van deze omvang of hoger zo lang op zich lieten wachten.
Bijzonder aan dit hoogwater was ook dat de IJssel extra veel water afvoerde, dat afkomstig was uit de regio. In de grafiek hieronder heb ik aan de hand van de afvoergegevns van RWS uitgezet wel aandeel van de afvoer bij Olst, benedenstrooms langs de IJssel, uit was de Rijn afkomstig (donkerblauw) en welk deel uit de regio (lichtblauw). Op het moment dat de lokale beken het meeste water aanvoerden, was ruim 250 m3/s daarvan afkomstig. Het hoge water langs de IJssel begon daarom ook al veel eerder dan op grond van de Rijnafvoer alleen.
afvoerverdeling Ijssel.jpg
Deze hogere afvoer zorgde ook voor flink hogere standen. In de volgende grafiek is het effect van deze hogere afvoer weergegeven voor de waterstanden bij Deventer. In rood is hier de stand afgebeeld op grond van de Rijnafvoer en in blauw de werkelijk gemeten stand. Vooral aan het begin van de hoogwatergolf was de aanvoer uit de zijbeken erg groot. Zo kwam vanuit het Twenthekanaal, waar de Berkel en de Schipbeek een deel van hun water op spuien, tot soms wel 125 m3/s in de IJssel terecht. Op die momenten steeg de waterstand bij Deventer tot wel 10 cm/uur. Uiteindelijk was de waterstand er enige tijd zelfs 1,5 m hoger dan alleen op grond van de Rijnafvoer mocht worden verwacht.
De afvoer uit de beken nam na 16 december langzaam af en toen op 19 december de piek passeerde bedroeg deze nog ca 125 m3/s. Dit leverde bij Deventer nog een ca 25 cm hogere waterstand op dan alleen op grond van het Rijnwater kon worden verwacht.
Ook de IJssel zal de komende week verder blijven dalen, al zal het nog wel zeker een week duren voordat de uiterwaarden langs de noordelijke IJssel ook weer droog zijn gevallen.
effect waterstand deventer.jpg
Maas daalt gestaag verder
De Maasafvoer is nu gedaald tot ca 700 m3/s. De daling verloopt nu nog vrij traag omdat er vanuit het Franse deel van het stroomgebied nog steeds vrij veel water afkomstig is. Op de peilschalen pagina van deze site is goed te zien hoe bovenstrooms langs de Maas de waterstanden relatief hoger zijn dan verder benedenstrooms. De afvoerpiek die in de Bovenmaas is ontstaan vorige week, doet er namelijk wel een week over voordat hij in Nederland aankomt en is nog steeds onderweg. Bij de Rijn is het beeld heel anders, daar zijn de bovenstroomse delen van het stroomgebied al weer aardig leeggelopen en bevinden de relatief hoogste standen zich vooral benedenstrooms.
De komende week zet de daling in de Maas zich langzaam voort en komend weekend komt dan de 500 m3/s weer in beeld. Als het weer inderdaad medio volgende week omslaat, dan is pas eind volgende week weer een stijging te verwachten. Maar tegen die tijd zal de afvoer al weer tot ruim onder de 500 m3/s zijn gezakt.
De piekafvoer bij Borgharen bedroeg ca 1250 m3/s. Dat is net iets uitzonderlijker dan de hoogste afvoer in de Rijn bij de hoogwatergolf. Deze afvoer komt namelijk gemiddeld slechts 4 dagen per jaar voor. De laatste keer dat de afvoer dit niveau bereikte was in december 2013.