Flinke buien verwacht en later in de week licht stijgende waterstanden

Na de droge week die we achter de rug hebben, staat ons nu meer nattigheid te wachten.  Deze week daalden de waterstanden naar de laagste waarden tot nu toe dit jaar, maar vooral in het stroomgebied van de Rijn kan in de eerste helft van de week voldoende regen vallen om de stand aan het eind van de week te laten stijgen. Ook bij de Maas blijft het niet droog, maar blijven de hoeveelheden waarschijnlijk kleiner.

In de rubriek Water Inzicht een terugblik op augustus, waarin de waterstanden gestaag daalden, maar tot nu toe nog niet tot ver onder het gemiddelde voor deze tijd van het jaar

water van de week

lagedrukgebied zorgt voor opleving van de buien

West-Europa bevindt zich tussen twee grote hogedrukgebieden: een bij de Azoren en een boven het noorden van Scandinavië. Daar tussenin geklemd ligt een gebied met lage druk. Het Scandinavische hogedrukgebied heeft de afgelopen week voor overwegend droog weer gezorgd In de stroomgebieden. De komende dagen trekt het verder van ons weg naar het oosten.

Tegelijkertijd breidt het Azoren-hogedrukgebied zich uit in de richting van Ierland en komt ook het gebied met lage druk in beweging. Dit trekt over onze omgeving naar het oosten en zorgt voor een opleving in de buiigheid vooral op maandag en dinsdag. Woensdag ligt de zone met de meeste buien boven Duitsland en dan kan daar ook nog aardig wat regen vallen.

Vanaf donderdag krijgt het hogedrukgebied op de Atlantische Oceaan steeds meer grip op het weer in de stroomgebieden en volgen een paar droge dagen. Nog onduidelijk is tot hoever zuidelijk die invloed van het hoog reikt en mogelijk blijven in de Alpen wel buien vallen. Vanaf zondag ziet het er nu naar uit dat het hogedrukgebied zich naar het westen terugtrekt, waardoor de kans op regen in de stroomgebieden weer toeneemt.

Samengevat wordt het een nattere week dan de afgelopen week. Toen bleef het zo goed als droog op één flink regengebied na dat in de omgeving van Luxemburg op vrijdag veel regen bracht. De komende week gaan vrijwel overal buien vallen, met in het stroomgebied van de Maas zo’n 10 tot 20 mm regen en bij de Rijn lokaal tot 50 mm. Een deel van de regen gaat vallen als buien en omdat de treksnelheid gering is, kan er lokaal nog veel meer regen vallen.

Rijn daalt naar ongeveer 7,6 m NAP op 5/9; daarna een lichte stijging.

Door het droge weer van de laatste tijd daalde de Rijn de afgelopen week flink en kwam voor het eerst dit jaar onder de 8 m NAP uit. De afvoer daalde van circa 1.650 m³/s naar minder dan 1.300 op dit moment en daarmee komt de Rijn voor het eerst in de buurt van de lagere afvoeren.

Het eerste water van de regen die dinsdag en woensdag in het stroomgebied gaat vallen, hoeven we pas aan het eind van de week te verwachten en daarom zet de daling nog even door.  De komende dagen daalt de stand eerst nog met zo'n 10 cm per dag, vanaf woensdag afnemend naar 5 cm. Aan het eind van de week verwacht ik een waterstand van ongeveer 7,6 m NAP bij een afvoer van 1.150 m³/s.

Het is nog onduidelijk hoeveel regen er precies gaat vallen de weermodellen laat de iedere dag weer een ander beeld zien. Als ik uit ga van in wat voorzichtige schatting van de hoeveelheden dan zou de Rijn vanaf het komende weekend weer langzaam moeten gaan stijgen naar ongeveer 8 m rond 10/9; de afvoer bedraagt dan weer ca 1.350 m³/s.

De weersituatie met kleine lagedrukgebieden en langzaam bewegende buien kan echter ook voor veel meer neerslag zorgen en daarom is een wat verdere stijging ook nog mogelijk; maar ik verwacht niet dat de 8,5 m (NAP) voorlopig bereikt wordt.

Tegelijkertijd zou het ook nog wel wat droger kunnen uitpakken en in dat geval blijft de stijging mogelijk helemaal uit. Een verdere daling verwacht ik voorlopig niet. Ook op de langere termijn lijkt er geen lange droge periode aan te komen en een verdere daling naar bijvoorbeeld 1000 m³/s (en een stand van 7,3 m) rond half september lijkt er voorlopig niet in te zitten.

Maasafvoer voorlopig tussen de 75 en 100 m³ per seconde; na buien mogelijk even wat hoger.

De Maas daalde de afgelopen week bij Maastricht naar een afvoer van ongeveer 75 m³/s. Dat is wat onder het langjarig gemiddelde voor deze tijd van het jaar, die circa 100 m³ per seconde bedraagt. Wat vooral opviel bij de Maasafvoer zijn de enorme dagelijkse schommelingen, met pieken tot meer dan 200 m³/s en dalen waarbij er enige tijd helemaal geen water wordt aangevoerd.

Het is een bekend verschijnsel dat er bijna altijd is, maar vooral bij de lagere afvoeren het meest opvalt. Het is het gevolg van het beheer van de stuwen in Wallonië die hun water onregelmatig doorgeven. In andere gestuwde rivieren zoals de Moezel en de Main in Duitsland zie je ook schommelingen, maar zo extreem als in de Maas zijn ze nergens.

Vrijdag viel aan de zuidkant van de Ardennen uit een regengebied een een niet zo groot gebied flink wat regen. Maar er viel voldoende voor een kleine opleving van de Maas naar ca 100 m³/s op dit moment. Sindsdien is het weer droog en dus gaat de afvoer vanaf nu weer omlaag naar ongeveer 75 m³/s op maandag.

Op maandag al neemt boven de Ardennen de kans op buien flink toe en de huidige verwachting is dat er zo'n 5 tot 10 mm lokaal misschien 20 mm regen kan gaan vallen. Dat is net voldoende om de Maas een klein beetje extra water te geven en de afvoer kan dan op dinsdag weer naar ongeveer 100 m³/s stijgen bij Maastricht. Maar het is nog onduidelijk hoe de regenbuien precies gaan uitpakken en het is ook nog mogelijk dat er veel meer regen valt en de afvoer boven de 100 m³/s kan gaan stijgen; maar het zou ook nog zo goed als droog kunnen blijven.

Zoals het er nu naar uitziet lijkt dinsdag een vrijwel droge dag te worden in het stroomgebied van de Maas maar woensdag zou er opnieuw aardig wat regen kunnen vallen. Als we dat uitkomt dan kan op donderdag de afvoer bij Maastricht weer stijgen en mochten de buien fors uitpakken, dan is een korte stijging mogelijk tot tussen 150 en 200 m³/s. Maar mochten de meeste buien vooral buiten de Ardennen tot ontwikkeling komen, dan blijft een stijging misschien wel helemaal uit.

Vanaf donderdag blijft het een paar dagen droog en kan de afvoer weer dalen naar circa 5 m³/s. Wat er in en na het weekend gaat gebeuren is nu nog onduidelijk. Voorlopig ziet het er naar uit dat mocht er regen gaan vallen, dat meer boven Centraal-Europa zal zijn; waar de Maas dan niet van profiteert.

water inzicht

Terugblik op augustus 2024

Augustus was in het stroomgebied van de Rijn een vrij droge maand, maar omdat het begin van de zomer erg nat was verlopen en er tot laat in het voorjaar veel sneeuw was gevallen in de Alpen, had de Rijn nog een flinke buffer.  De gemiddelde afvoer kwam daarom met iets minder dan 1800 m³/s ongeveer uit op het langjarig gemiddelde voor augustus.

De afgelopen jaren verliep augustus in het stroomgebied vaak erg droog waardoor de afvoer soms erg ver daalde; zoals in 2022 toen de gemiddelde afvoer het laagste niveau ooit eerder voor augustus bereikte; met iets minder dan 800 m³/s. Ook augustus 2018 had een heel lage afvoer met 915 m³/s gemiddeld.

In de grafiek hierboven is van alle augustusmaanden sinds het begin van de metingen in 1901 de gemiddelde afvoer weergegeven. De 5 jaren met de hoogste een laagste afvoer zijn gemarkeerd en hier zien we 2018 en 2022 als extreme maanden aan het eind van de meetreeks.

Een mogelijke oorzaak voor vaker lage afvoeren in deze tijd van het jaar is het eerder smelten van de sneeuw in de Alpen in de voorzomer, waardoor er later in de zomer minder smeltwater is en de kans op lage afvoeren in de nazomer toeneemt. De trendlijn voor de gemiddelde afvoer van augustus daalt dan ook het sterkst van alle maanden en ook het dertigjarig gemiddelde (rode lijn) is vooral vanaf de jaren '80  flink gaan dalen.

Dat dit nog niet tot nieuwe laagterecords heeft geleid bij de Rijn, heeft te maken met het feit dat de de laagste afvoeren bij deze rivier meestal pas tussen september en november vallen en de trend van deze maanden is anders dan die van augustus. Zo is het 30-jarig gemiddelde voor augustus in de afgelopen decennia met ca 250 m³/s gedaald, van ca 1.950 m³/s in de 80-er jaren van de vorige eeuw naar ca 1.700 m³/s op dit moment. Tegelijkertijd is het gemiddelde van september gedaald van 1.700 naar 1.600 m³/s; een afname van slechts 100 m³/s. Het maandgemiddelde van augustus kruipt dus steeds meer naar dat van september toe.

Hoe dit verder gaat met augustus hangt van de gevolgen van de klimaatverandering af. De sneeuw zal nog wat eerder gaan smelten, maar er is ook een kans dat er m eer buien gaan vallen in de Alpen in de zomer. Een klein lichtpuntje misschien is dat het dertigjarige gemiddelde de afgelopen 10 tot 15 jaar niet veel verder is gedaald; de grootste daling vond vooral plaats aan het begin van de 21e eeuw. Maar dat kan ook een korte onderbreking zijn om over enkele jaren opnieuw verder te gaan dalen.

De gemiddelde afvoer van de Maas was deze augustus met circa 130 m³/s aan de hoge kant; het langjarig gemiddelde bedraagt namelijk 110 mm³/s. Dit is de afvoer bij Monsin, juist voor het Albertkanaal zijn water aftapt. De hoeveelheid die daar naar Vlaanderen stroomt, bedraagt circa 20 m³/s; bij Maastricht kwam dus ongeveer 110 m³/s aan. De wat hoge afvoer had de Maas vooral te danken en een paar uitschieters in de dagen nadat er flinke buien waren gevallen in de Ardennen.

Net als bij de Rijn is er bij de Maas sprake van een dalende trend in de afvoeren in augustus. Het kan bij de Maas niet met het smeltseizoen te maken hebben, want de Maas ontvangt geen water uit de Alpen. Mogelijk speelt wel de toegenomen verdamping een rol, waardoor in de zomer minder water de rivier bereikt. Maar dat heeft weer niet tot het vaker optreden van extreem lage afvoeren geleid zoals de grafiek laat zien. want die zijn al bijna 50 jaar niet meer voorgekomen. 

Vorige week liet ik zien dat het beheer van de Sambre er bij lage afvoeren voor heeft gezorgd dat de Maas extra water ontvangt. Dit effect zal vooral in de maand augustus, met vaak lage afvoeren, bij de Maas merkbaar zijn en verklaart mogelijk het ontbreken van heel lage afvoeren na 1980.

Mogelijk heeft de dalende trendlijn ook niet te maken met het vaker optreden van lage afvoeren, maar met het minder vaak optreden van hoge. De 8 hoogste afvoeren zijn allemaal van meer dan 50 jaar geleden. De gemiddelde augustusafvoer is dus wat gelijkmatiger geworden en zowel de extremen naar onder als boven zijn er minder.

Als we wat meer inzoomen op zijn laatste decennia jaar dan zien we dat het 30 jaar gemiddelde maar weinig is veranderd. Vanaf 1985 is het eerst wat gedaald, daarna weer wat gestegen om daarna vrijwel stabiel te blijven, op een korte daling na vanwege de lage afvoeren tussen 2017 en 2020 en in 2022. De laatste 2 jaren tillen hem nu weer wat op. Al met al lijkt er geen duidelijk signaal te zijn dat de afvoeren in deze maand steeds lager worden.