Hoogwaterbericht 3 januari
Nog twee natte dagen, maar minder nat dan gisteren
Een nieuwe regenrijke periode is aangebroken. Daarvan is nu één van de drie dagen voorbij, waarvan op deze eerste dag verreweg de meeste regen is gevallen. De volgende twee dagen wordt het al minder nat en vanaf vrijdag wordt het voor langere tijd droog.
De regen van gisteren heeft ongeveer de hoeveelheden neerslag gebracht die het Europese weermodel had voorzien. In veel Duitse Middelgebergten viel zo'n 30 tot 40 mm. In de Ardennen tot 30 tot 50 mm en aan de zuidkant van de Ardennen en delen van de Eiffel tot 60 mm. Vandaag komt daar op veel plaatsen nog zo'n 10 tot 20 mm bij.
De hoofdmoot van de regen viel in een brede zone die over België en Noordoost-Frankrijk naar het oosten liep. daar zien we nu de beken en zijrivieren die in de Maas uitmonden ook snel stijgen. Wat verder naar het noorden vielen geen heel grote hoeveelheden, zodat de meer noordelijke zijrivieren van de Rijn wat minder water te verwerken krijgen.
Vandaag trekken er buien over de stroomgebieden, die lokaal in korte tijd veel regen brengen, maar de impact op de rivier afvoeren zal daarvan al wat kleiner zijn. De hoeveelheden die nu verwacht worden zijn ook iets kleiner dan wat eerder door het weermodel werd aangegeven. Morgen trekt een nieuw intensief regengebied van zuidwest naar noordoost over Nederland. Afgaande op deze koers zal dat niet veel invloed hebben op de rivieren, omdat de meeste regen vrij noordelijk valt.
Hooguit ontvangt de Maas er vanuit het meest noordelijke deel van de Ardennen en verder stroomafwaarts vanuit de Limburgse beken nog wat extra water door. Bij de Rijn kunnen de meest noordelijke zijrivieren (Ruhr en Lippe) er iets verder door stijgen. In Nederland wordt wel zo'n 10 tot 20 mm regen verwacht en dit zal de zeer natte omstandigheden in Nederland nog wat natter maken.
Rijn op weg naar de vierde en voorlopig laatste hoogwatergolf van dit winterhalfjaar
De Rijn daalde de afgelopen dagen na de hoogwaterpiek van 27 december en bereikt op dit moment zijn laagste stand, iets onder de 12,2 m (NAP) en de afvoer bedraagt nu 4.600 m3/s. Dat is op zich al veel; het langjarig gemiddelde namelijk ligt maar rond de 2.700 m3/s. De volgende golf, die nu onderweg is, begint dus al op een vrij hoog niveau.
In het stroomgebied zijn vooral de Moezel en de Lahn sterk aan het stijgen. Beide komen bij Koblenz in de Rijn uit, de Moezel vanuit het westen, de Lahn vanuit het oosten. De Moezel stijgt waarschijnlijk naar een afvoer van ca 2.500 m3/s, dat is bijna twee keer zoveel als tijdens de vorige golf, de Lahn, wordt ongeveer 1,5 keer hoger.
Andere zijrivieren lijken echter minder hoog te gaan komen, zo voerde de Ruhr vorige week maximaal 750 m3/s af, nu komt het waarschijnlijk tot iet boven de 500. En verder naar het zuiden komt de Boven-Rijn nu tot ca 2.700 m3/s, waar dat vorige week 3.400 m3/s was.
Ondanks de veel hogere afvoer vanuit de Moezel wordt deze golf waarschijnlijk net iets lager dan de vorige, maar veel zal het niet schelen. En een deel van de neerslag moet nog vallen, dus is het ook nog niet helemaal zeker hoe het zich verder ontwikkelt.
Ik hou het er net als gisteren op dat de waterstand tussen 14,2 en 14,5 m (NAP) uit gaat komen. De afvoer daarbij ligt dan rond de 7.250 m3/s. Tijdens de vorige golf was dat iets meer dan 7.500 m3/s.
De piek passeert waarschijnlijk wel wat eerder dan eerder verwacht. Vanwege de grote aanvoer vanuit de Moezel en de Lahn is de aankomst van deze twee watermassa's het meest bepalend voor het moment dat de piek bij Lobith passeert. Ik verwacht nu dat dat aan het begin van 7 januari zal zijn.
Vooral op 5 januari zal de waterstand zeer snel stijgen, van ca 12,75 m op vrijdagochtend naar 14,25 m op zaterdagochtend. Daarna vertraagt de stijging snel naar de piek op 7 januari. Op de 8e is de stand al weer wat gezakt en daarna volgt een snelle daling met soms 50 cm per dag. Op de 10e kan dan de 13 m al weer onderschreden worden en, omdat het lange tijd droog blijft, wordt later ook de 12 m en misschien zelfs de 11 m onderschreden.
Maas stijgt naar ca 1.600 m3/s; de hoogste afvoer van dit winterhalfjaar
De Maas is volgens verwachting sinds gisteren razendsnel gestegen. Het is altijd weer afwachten hoe de rivier precies reageert op een dag met veel neerslag, maar de stijging verliep ongeveer zoals gisteren verwacht. Er kwam al snel ca 1.000 m3/s bovenop de afvoer van gisterochtend en vanmorgen werd de 1500 m3/s gepasseerd.
Inmiddels zijn een aantal wat kleinere beken in de Ardennen al weer gaan dalen, maar vooral vanuit de zuidelijke Ardennen neemt de afvoer nog toe. Het zorgt samen voor een langzame verdere stijging. Later vanmiddag wordt de 1600 m3/s gepasseerd, maar omdat er ook niet zoveel regen meer verwacht wordt, ziet het er naar uit dat de 1.700 m3/s later vandaag of morgen waarschijnlijk al niet meer bereikt wordt.
Het ziet er nu naar uit dat de aanvoer vanuit het zuiden van de Ardennen, maar dat de noordelijke beken, zaosl de Sambre en Ourthe al weer gaan dalen, zodat het morgen ook rond de 1.600 m3/s blijft schommelen. Het blijft nog even afwachten wat het regengebied morgen doet, maar als dat vooral over Nederland trekt, dan zal de afvoer dan ook niet verder stijgen en waarschijnlijk in de loop van de dag al weer gaan dalen.
Voor wie zelf wil zien wat er in de Ardennen gebeurt, heeft Wallonië sinds kort een fraaie website met veel informatie, waaronde de meetgegevens van alle meetstations in de Ardennen. Via de pagina Rijn&Maas op Waterpeilen.nl is die site ook te raadplegen. Helaas is de Waalse site nu erg slecht bereikbaar, waarschijnlijk door teveel bezoekers. Voor de bewoners van de beekdalen in de Ardennen, die bij veel regen sinds het hoogwater van 2021 al snel in spanning zitten, is dit geen goede service en de eerste stresstest sinds het heeft de site alvast niet doorstaan. Ook voor mij helpt het niet om zonder deze informatie een goede verwachting te maken. Ik hoop dat het volgende keren beter gaat.
Dreigende doorbraak overlaat bij de stuw van Borgharen
terwijl ik het bericht aan het schrijven was kreeg ik bericht dat er een bijzondere situatie is ontstaan bij Maastricht. Daar is de overlaat nabij de stuw van Borgharen deels doorgebroken. In de figuur hieronder een kaartje van de situatie en korte toelichting wat een overlaat is.
Stroomafwaarts van Maastricht ligt de stuw van Borgharen op de overgang van de Stadsmaas naar de Grensmaas. De stuw zorgt voor een altijd hoog waterpeil van ca 44 m +NAP in de stad Maastricht zodat schepen daar kunnen varen. Die schepen varen voorbij Maastricht het Julianakanaal in of de Zuid-Willemsvaart. De Grensmaas is namelijk onbevaarbaar.
Naast een stuw ligt altijd een zogenaamde overlaat, dit is een drempel die bij iedere stuw aanwezig is. Het niveau van deze drempel is net zo hoog als dat van het stuwpeil en hij is bedoeld om kleine schommelingen in het peil van het stuwpand op te kunnen vangen, zodat de stuw daar niet voor open en dicht hoeft. Het water van de Maas bereikt de drempel via het kanaal dat naar de sluis loopt waar de Z-Willemsvaart begint.
Gewoonlijk stroomt er maar een klein beetje water via de drempel, niet meer dan enkele m3/s. Met de dunne blauwe peil is dit aangegeven. De hoofdstroom van de Maas zelf loopt altijd via de stuw.
Situatie Bosscherveld.jpg
Als het hoogwater wordt, wordt de stuw in stappen open gezet, waarmee de steeds grotere toestroom van water vanuit België wordt doorgelaten naar de Grensmaas. Het peil in het stuwpand blijft aanvankelijk nog ongewijzigd omdat de stuw de extra afvoer nauwkeurig doorlaat. De drempel fungeert al die tijd ook nog als extra uitlaatklep, maar die is niet beweeglijk.
Vanaf een bepaalde afvoer, die nu in de Maas ongeveer bereikt is, is de stuw helemaal open. Dat is het moment dat het waterpeil in het stuwpand bovenstrooms van de stuw ook gaat stijgen. In Maastricht is dat nu het geval en het peil in het stuwpand is inmiddels ca 75 cm gestegen. daarbij gaat er ook steeds meer water over de overlaat stromen, want die heeft immers een hoogte van het stuwpeil van ca 44 m hoog.
De drempel is er op gemaakt dat er veel water overheen kan stromen, maar blijkbaar is er nu een bres ingeslagen. Voor dit moment is dat niet zo'n probleem, want de drempel heeft nu toch geen functie. Of hij zou helemaal weg moeten slaan, want dan komt er ineens extra veel water tot afstroom.
Het probleem ontstaat pas als de hoogwatergolf voorbij is. De drempel is dan lager dan voorheen vanwege de bres en het oude stuwpeil is dan niet meer te handhaven. Dat heeft dan gevolgen voor de scheepvaart omdat het waterpeil er lager zal zijn. Het zal ook niet eenvoudig zijn om de drempel te herstellen zolang er zoveel water overheen stroomt.