Na een niet zo lange droge periode wordt het toch weer nat. Waterstanden eerst dalend, daarna licht stijgend, of stabiel

Per abuis was het bericht zondagavond niet verzonden; daarom nu het bericht van zondag op maandag

Voor veel mensen zal het een verademing zijn geweest dat het eindelijk eens een week (bijna) droog bleef. Alleen in Noord-Nederland viel zo nu en dan regen, maar daar was het in mei niet zo nat geweest. Morgen al komt er een einde aan het droge weer en kan er zelfs veel regen vallen en een paar droge dagen later breekt vanaf vrijdag zeer waarschijnlijk weer een langere natte periode aan. In de stroomgebieden wordt het aan het eind van de week ook weer regenachtig, met daarna mogelijk weer stijgende standen. Nieuwe hoogwatergolven zijn (nog) niet in beeld.

De rubriek Water Inzicht slaat een weekje over. 

water van de week

Maandag nat in de Alpen en in Nederland, vanaf vrijdag overal weer regenachtig

Afgelopen week lag het westen van Europa onder de invloed van een groot hogedrukgebied ten westen van Ierland. Het had een uitloper in oostelijke richting die tot over de stroomgebieden lag en voor rustig weer zorgde. Ten noorden van de rug kwam de wind uit het (noord)westen, ten zuiden ervan uit het zuidwesten. Langs de noordkant van de rug trokken nog wel enkele zwakke storingen over, maar die brachten niet meer dan enkele millimeters regen.

Ook in de Alpenregio werd het minder nat na de uitzonderlijke hoeveelheden regen vanaf eind mei t/m 3 juni. Lang duurde dat niet want vanaf 5 juni ontstonden er, in de zachte lucht, die aan de zuidzijde van de rug van hogedruk werd aangevoerd, alweer buien in de Alpen. Deze vielen vooral in het stroomgebied van de Donau, zodat de rivieren die de Rijn in Zwitserland voeden, weer wat konden gaan dalen.

De rug van hoge druk is de laatste dagen wat in kracht afgenomen en daardoor kan een lagedrukgebied via de Noordzee in de richting van Nederland trekken. Het brengt maandag in ons land veel regen. Lokaal kan zelfs 30 mm vallen; een hoeveelheid die doorgaans niet vaker dan twee of drie keer per jaar valt op een bepaalde plaats. Het wegtrekken van de rug van hoge druk zorgt vandaag en morgen ook voor een forse opleving van de buien in de Alpen.

Gisteren waren daar al voorbeelden van te zien toen in enkele dalen in het oosten van Oostenrijk in 3 uur tijd een onwaarschijnlijk grote hoeveelheid van 100 mm regen viel. De intensiteit liep gedurende korte tijd op tot 150 mm uur, wat een grote flush flood opleverde via het dal waar de kleine beekjes in samen komen. Bij zo veel regen in korte tijd kan al het water namelijk zo snel niet in de bodem wegzakken en gaat het oppervlakkig afstromen.

Verhard oppervlak (woningen, bedrijven en wegen) levert vaak de grootste bijdrage, maar bij zo'n zware regenval loopt het water ook vanaf de graslanden naar beneden. Ook vandaag en morgen vallen er nog tal van buien en kan er opnieuw lokaal veel regen vallen.

Ook het stroomgebied van de Rijn krijgt er vanaf vandaag mee te maken en de Rijn zal daardoor in Zwitserland weer extra water ontvangen. De regen zorgt daar ook voor extra snel smelten van het sneeuwdek zodat er ook veel smeltwater vrij komt. Dit water wordt echter grotendeels opgeslagen in de grote Zwitserse meren. De Bodensee, die al zeer hoog staat (zie grafiek), gaat nog wat verder stijgen en bereikt waarschijnlijk een stand die maar eens in de 10 jaar wordt bereikt.

De blauwe lijn is het peilverloop van dit jaar; deze staat veel hoger dan het langjarig gemiddelde (de groene lijn) en nader de hoogste stand sinds 1981 (rode lijn). Of we die bereiken hangt af van de regenval en de hoeveelheid smeltwater die de komende twee weken vanuit de Alpen naar de Bodensee stroomt. 

Vanaf dinsdag herstelt zich de rug van hoge druk op ongeveer dezelfde plaats als vorige week en daarmee keert ook het weerpatroon weer terug met koele winden in onze omgeving en warmere lucht boven Midden-Europa. Deze situatie houdt niet lang stand, want aan het eind van de week nadert vanaf het noorden van de Atlantische Oceaan een lagedrukgebied, dat in de richting van het Verenigd Koninkrijk trekt. Het grote hogedrukgebied op de Oceaan trekt zich dan terug in zuidelijke richting en ook de rug van hoge ruk raakt in verval.

Boven heel West-Europa draait vanaf vrijdag de wind naar het zuidwesten en daardoor kan de vochtige, vrij warme lucht zich over heel de stroomgebieden uitbreiden. Vooral komende zaterdag kan een natte dag worden en ook de dagen daarna blijft er kans op buien.

Of het weer zo’n natte periode wordt als we eerder in april en mei beleefden is nog onduidelijk, maar de eerste verwachtingen zijn wel dat er in de week vanaf 15 juni lokaal weer 50 mm of meer kan vallen. Als dat uitkomt zullen ook de rivieren enkele dagen daarna weer gaan stijgen.

Rijn daalt de hele week tot ca 11 m in het volgend weekend

Afgelopen donderdag bereikte de Rijn een voor de tijd van het jaar zeer hoge stand van 12,85 m +NAP. Dat is ca 4 m hoger dan gewoonlijk begin juni. Uniek is het niet, want in juni en zelfs ook nog in juli zijn er al wel vaker hoogwatergolfjes geweest, waaronder zelfs een aantal die de 14 m (NAP) bereikten. Een heel groot deel van het water (ca 75%) was afkomstig uit Zwitserland en Zuid Duitsland.

Het bijzondere aan de laatste golf was dat hij onderweg naar het noorden sterk inzakte. Als een golf lang onderweg is, dan kan ondertussen veel water in de uiterwaarden worden weggezet. Zo startte de golf in de Boven-Rijn bij Bazel met een afvoer van 3.700 m³/s en kwam er onderweg een minstens zo grote hoeveelheid water bij vanuit de vele zijrivieren. Zo voerde de Neckar 1800 m³/s aan en de Main ruim 750 m³/s.

Ondanks deze grote zijdelingse instroom kwam de golf bij Lobith aan met ca 5.400 m³/s, wat dus slechts een toename is van ca 1.700 m³/s. Onderweg is de piek in de Rijn dus bijna 2000 m³/ss ‘verloren’. Hoeveel water er uit de piek verdwijnt is vooraf moeilijk in te schatten en het maakt het voorspellen lastig van de uiteindelijke hoogte waarmee de golf bij Lobith aankomt.

Ik vergelijk een actuele hoogwatergolf daarom altijd met eerdere exemplaren die een vergelijkbaar afvoerpatroon hadden en maak aan de hand daarvan een schatting hoeveel water er onderweg uitvalt. Ik heb inmiddels een database van enkele honderden historische hoogwatergolven en er is er vaak wel een die op de actuele golf lijkt. De afgelopen golf was echter vrij uniek omdat hij heel hoog was begonnen en met name in het midden van Duitsland weinig aanvoer meer kreeg vanuit de zijbeken die daar in de Rijn uitmonden.

Het water dat wegvalt uit de piek, is niet echt weg. In feite is het water dat tijdelijk is geparkeerd buiten de hoofdstroom. Zodra het hoogste punt van de golf voorbij is, lopen de uiterwaarden weer leeg en komt het meeste water alsnog onze kant uit. De waterstanden dalen daardoor wat minder snel.

Sinds de golf vrijdagochtend met een peil van 12,85 m NAP is gepasseerd is de stand bij Lobith al weer ca 60 cm gezakt en de komende dagen zet die daling (nog wat sneller) door. In de loop van de donderdag of vrijdagochtend verwacht ik dat de stand weer onder de 11 m (NAP) zal zijn gezakt. De afvoer bedraagt dan nog ongeveer 3.500 m³/s; wat nog steeds ruim meer is dan het langjarig gemiddelde, dat ca 2.250 m³/s bedraagt.

Dat niveau zullen we voorlopig niet bereiken, want in het weekend gaat de stand weer iets omhoog. Het wordt veroorzaakt door opnieuw extra water dat vanuit Zwitserland onze kant op komt, waar het afkomstig is van de buien die vandaag en morgen vallen. Ik verwacht geen grote stijging: hoogstens zo’n 20 tot 30 cm hoger in het weekend.

De regen die aanstaande maandag in Nederland valt zal weinig invloed hebben op de Rijn omdat het bijna geheel binnen de landsgrenzen valt. Waarschijnlijk is het alleen in de IJssel te merken, die daardoor op dinsdag stroomafwaarts van Zutphen nog weer wat kan stijgen. De golf uit de Rijn is daar pas net voorbij, dus mogelijk wordt het peil er zelfs nog iets hoger dan tijdens het afgelopen weekend.

Vanaf vrijdag en vooral zaterdag kan er opnieuw flink wat regen gaan vallen in het stroomgebied en als dat uitkomt kan de Rijn vanaf het begin van de week na volgend weekend nog wat langer boven de 11 m blijven schommelen, of zelfs nog wat stijgen. Een nieuwe hoogwatergolf is nog niet in zicht, maar met een groot lagedrukgebied boven de Britse Eilanden is ook niet uit te sluiten dat er nogmaals veel regen gaat vallen. Iets om in de gaten te houden de komende tijd.

Maas daalt eerst naar ca 150 m³/s; eind van de week mogelijk weer wat stijgend.

De zware regenval rond de maandwissel in Midden-Duitsland viel geheel buiten het stroomgebied van de Maas en ook de afgelopen week verliep er zo goed als droog. De afvoer bij Maastricht is inmiddels gedaald tot iets onder de 250 m³/s, maar dat is nog steeds ruim boven het langjarig gemiddelde dat in deze tijd van het jaar ca 125 m³/s bedraagt.

De komende dagen daalt de afvoer langzaam verder, maar het langjarig gemiddelde zullen we voorlopig nog niet bereiken. Vanaf vrijdag kan er weer regen gaan vallen in de Ardennen en tegen die tijd zal de afvoer zich nog steeds boven de 150 m³/s bevinden. Zaterdag zou een natte dag kunnen worden, waardoor de afvoer weer wat omhooggaat, maar dit is nog onzeker.

Ook de dagen daarna blijft het nat vanwege het lagedrukgebied boven de Britse Eilanden. De kans is groot dat er na het volgend weekend op enkele dagen voldoende regen valt om de afvoer weer wat te laten stijgen. Grote neerslaghoeveelheden zijn voorlopig echter niet in zicht.