Nog één hoogwatergolf, daarna wat langer droog
De ene hoogwatergolf is nog niet voorbij, of de volgende dient zich alweer aan. De eerste dagen van het nieuwe jaar valt er veel regen en gaan de afvoeren van de rivieren weer omhoog. De Maas doet nu ook volop mee en wordt hoger dan vorige week; de Rijn blijft waarschijnlijk wat lager. Waarschijnlijk zijn dit voorlopig de laatste golven, want een hogedrukgebied gaat vanaf eind deze week het weer bepalen, wat een langere droge periode inluidt.
Vooral dinsdag 2 januari wordt een erg natte dag
Bij Ierland ligt een lagedrukgebied dat vandaag en morgen regengebieden op West Europa af stuurt, maar de hoeveelheden neerslag zijn beperkt en op de rivieren heeft het nog niet veel invloed. Dinsdag verandert dat als een nieuw lagedrukgebied vanaf de Oceaan via Engeland en Nederland snel naar het oosten trekt. Er hoort een intensief regengebied bij met grote neerslaghoeveelheden. Bijna overal valt zo'n 20 tot 25 mm, maar in de Middelgebergten in Duitsland en België loopt dat op tot tussen de 30 en 35 mm. De luchtstroming is zuidwestelijk en daarom valt tegen de zuidkant van de Ardennen nog wat meer regen, tot mogelijk 50 mm.
Op woensdag 3 januari valt er nogmaals 15 tot lokaal 30 mm neerlag en zijn het weer de Middelgebergten die de meeste regen opvangen. Donderdag valt er ook nog regen, maar kleinere hoeveelheden en vrijdag lijkt het in de stroomgebieden al grotendeels droog te worden. Dit drogere weer wordt in gang gezet door een hogedrukgebied dat zich ontwikkelt boven het noorden van de Atlantische Oceaan en lagedrukgebieden dwint om een zuidelijkere koers te gaan volgen, buiten de stroomgebieden om. Vanaf zaterdag zet het droge weer daarom door en tot halverwege in de week daarna lijkt er geen nieuwe regen te gaan vallen.
In vergelijking met de verwachting van gisteren zijn de totale hoeveelheden neerslag voor de komende wel iets afgenomen. Toen waren er in de Middelgebergten meerdere gebieden waar meer dan 100 mm werd verwacht, maar die hoeveelheden zien we nu niet meer terug. Het blijft nog even afwachten of de verwachting zich nog verder wijzigt en dan hoeveel er uiteindelijk gaat vallen. De regen strekt zich dit maal ook verder naar het zuiden uit dan voorafgaand aan de vorige hoogwatergolf, maar in de Alpen en de rest van Zwitserland blijven de hoeveelheden ook nu beperkt.
Rijn stijgt weer tot boven de 14 m (NAP)
In de Rijn zijn er tot nu toe dit winterhalfjaar 3 hoogwatergolven geweest. De eerste kwam op 22 november tot 13,15 m (NAP) en een afoper van 5.700 m3/s. Na een daling tot ongeveer 11 m (NAP) steeg de Rijn opnieuw naar een volgende piek op 18 december met een iets stand van 13,35 m (NAP) en een afvoer van 5.900 m3/s. Daarna daalde de rivier maar weinig, tot ongeveer 12,50 m (afvoer 4900 m3/s), voordat de derde en hoogste golf zich aandiende, die op 28 december een peil bereikte van iets meer dan 14,5 m (NAP) met een afvoer van 7.500 m3/s.
Sinds deze laatste piek is de Rijn vrij snel gaan dalen en deze daling zet nog ongeveer 3 dagen door. Iedere dag gaat er zo'n 50 cm van de waterstand af en op 3 januari verwacht ik een laagste stand bij ongeveer 12 m boven NAP. De afvoer zal dan nog ongeveer 4200 m3/s bedragen. De nieuwe hoogwatergolf begin dus op een iets lager niveau dan de vorige golf.
Een ander verschil met de vorige piek is dat het nu om in periode van slechts 4 dagen gaat waarin er veel regen gaat vallen, de vorige keer regende het op veel meer dagen maar waren de hoeveelheden per dag minder groot. Dat maakt uit voor de hoeveelheid water die snel tot afstroom komt en de zijrivieren van de Rijn zal bereiken. Als er meer regen op een dag valt en de intensiteit van de neerslag groter is, dan is de bijdrage aan de rivieren relatief groter.
Nog een verschil met de vorige hoogwatergolf is dat het gebied met de meeste neerslag iets zuidelijker ligt. De Moezel krijgt daardoor meer water te verwerken dan de vorige keer maar de noordelijke zijrivieren van de Rijn (zoals Sieg, Ruhr en Lippe) die de vorige keer extreme afvoeren bereikten, zullen nu waarschijnlijk iets minder water gaan aanleveren. En ook verder naar het zuiden vanuit Zwitserland en het Zwarte Woud komt waarschijnlijk minder water tot afstroom, zodat de Bovenrijn minder water zal aanleveren aan de hoogwatergolf dan de vorige keer.
Dit alles leidt tot een complexe optelsom waarbij ik er nu van uit ga dat de waterstand bij deze nieuwe hoogwatergolf wat minder hoog uit zal komen dan de vorige keer. Maar een slag om de arm blijft op zijn plaats, want met name vanwege de intensievere neerslag op 2 en 3 januari zou het ook nog wel eens wat anders uit kunnen pakken. Een nauwkeurigere inschatting is pas te maken als op woensdag de eerste dag met veel neerslag achter de rug is en we zien hoe de zijrivieren van de Rijn daarop reageren.
Op grond van de huidige neerslagprognoses verwacht ik dat het stand vanaf 3 januari gaat stijgen, beginnend bij een niveau van ongeveer 12 m (NAP). Op 4 januari wordt dan de 12,5 m (NAP) gepasseerd, op 5 januari de 13 m en waarschijnlijk aan het eind van die dag ook al de 13,5 m. Daarna verwacht ik nu dat de stijging weer wat gaat vertragen, waarna op 7 januari de 14 m (NAP) gepasseerd wordt. Op 8 januari volgt dan de piek met in waterstand tussen die 14 en 14,3 m (NAP). Op grond van de huidige verwachtingen ga ik er niet vanuit dat de 14,5 m bereikt gaat worden Maar de neerslag moet nog vallen dus het kan nog anders uitpakken de komende dagen wordt hierover meer duidelijk.
Vanaf 5 januari nemen de regenhoeveelheden sterk af en vanaf 7 januari valt er gedurende misschien wel een week helemaal geen neerslag. Dat zou betekenen dat de Rijn na de piek weer vrij snel gaat zakken en rond 10 januari de 13 m (NAP) alweer onderschreden zou kunnen worden. Daarna zet de daling dan nog verder door tot 12 m en waarschijnlijk nog lager. Of die daling inderdaad zo lang door gaat zetten, hangt ervan af of het hogedrukgebied inderdaad zo sterk wordt als nu wordt verwacht. Ook daarover zal de komende dagen meer duidelijk worden.
Ik ben nog even nagegaan in hoeverre de situatie die we dit jaar meemaken, met vrij kort na elkaar 4 hoogwatergolven, bijzonder is. Het is in ieder geval niet iets wat nog nooit gebeurd is. Dit jaar lijkt namelijk veel op 1965 toen er in december ook 3 pieken waren en er begin januari van 1966 nog een piek volgde. Drie van deze pieken kwamen tot boven de 7000 m3/s en de laatste in januari tot bijna 7500 m3/s. Alles bij elkaar werd er toen dus nog meer water afgevoerd en de gemiddelde afvoer voor december bedroeg toen ook meer dan 6.150 m3/s, terwijl dat nu ca. 5100 m3/s was.
Het is dus al eens natter geweest in het stroomgebied in deze tijd van het jaar en er zijn nog meer voorbeelden, zoals in 1944, 1952 en 1966 toen er ook 3 grote golven waren in december en het gemiddelde ook hoog uit kwam. De situatie die we nu meemaken is dus niet uniek voor de Rijn. Het hangt samen met een actieve westelijke luchtstroming die meerdere weken aanhoudt en steeds opnieuw een hoogwatergolf weet op te wekken en dat soort situaties zijn er in het verleden ook geweest.
Maasafvoer mogelijk tot boven 1500 m3/s
Het stroomgebied van de Maas krijgt veel neerslag te verwerken, al zijn de hoeveelheden in de laatste weersverwachting wel iets naar beneden bijgesteld. Maar nog steeds kan tegen de zuidkant van de Ardennen bijna 100 mm regen vallen. Dergelijke hoeveelheden, zeker als ze in enkele dagen vallen zijn zeker voldoende voor een flinke hoogwatergolf. Aan de noordkant van de Ardennen blijft de neerslag vooralsnog wat meer beperkt.
De Maasafvoer bedraagt nu ongeveer 650 m3/s en zal de komende 2 dagen nog iets dalen, maar blijft boven de 500 m3/s. Op grond van de huidige weersverwachting ga ik er vanuit dat op 2 januari, als de meeste neerslag valt, al in de loop van de dag de afvoer flink gaat stijgen en de 1000 m3/s zal passeren. Op 3 januari valt nogmaals veel regen en zet de stijging door tot mogelijk 1500 m3/s. Op 4 januari valt er ook nog regen maar zijn de hoeveelheden al wat kleiner. De stijging zet dan nog wel door omdat er veel water onderweg is, onder andere vanuit het zuiden van de Ardennen. Op 5 januari kan daarom een afvoer bereikt worden tussen de 1500 en 1750 m3/s.
Omdat vanaf 5 januari drogere periode inzet gaat de afvoer vanaf 6 januari alweer dalen. Het ziet er naar uit dat het ook in de Ardennen een langere droge periode wordt en dat de afvoer daarom vrij snel zal gaan dalen. Rond 9 of 10 januari zou dan de 1000 m3/s alweer onderschreden kunnen worden. Ook voor de Maas geldt dat het lastig is om op grond van de huidige weersverwachting al een meer exacte inschatting te maken van de afvoer. Als de dinsdag voorbij is en de meeste neerslag is gevallen weten we waarschijnlijk meer waar het naartoe gaat.
De afgelopen dagen was de IJssel veel in het nieuws omdat daar vanuit zijbeken veel water werd aangevoerd wat bovenop de Rijnafvoer kwam en de stand extra hoog deed oplopen. Dit zelfde fenomeen speelde zich ook bij de Maas af, maar omdat de Maasafvoer zelf niet zo hoog was viel het niet zo op. Vooral in het Limburgse traject stromen er vele tientallen beken in de Maas uit en die waren in de voorbije week goed voor zo'n 200 m3/s extra water.
Vooral de Roer viel op, omdat deze beek een groot stroomgebied heeft, wat een afvoer opleverde van bijna 100 m3/s. Inmiddels is de afvoer in de beken al weer flink gezakt, maar dinsdag en woensdag gaat er opnieuw veel regen vallen in Nederland en gebeurt waarschijnlijk hetzelfde. Stroomafwaarts kan de Maasafvoer daardoor weer zo'n 200 m3/s hoger uitvallen.
Komende dagen zal ik dagelijks een korte update maken, maar dan zonder een bericht via de mail te sturen. Op woensdag volgt dan weer een hoogwaterbericht als er meer bekend is over de nieuwe golven die zich dan aan het ontwikkelen zijn.
ps. Soms sturen mensen mij een vraag over de waterstanden in hun omgeving of iets dat ze opgevllen is. Ik probeer daar altijd op te reageren, maar de afgelopen dagen is dat er niet altijd van gekomen vanwege de drukke periode. In januari zal ik proberen dat in te halen.