Wisselvallig weer, maar geen grote hoeveelheden neerslag in de stroomgebieden
Nederland ligt de komende week in een regio waar nog aardig wat regen kan vallen en ook die delen van het land waar het de afgelopen dagen droog bleef, komen zeer waarschijnlijk aan hun trekken. Het neerslagtekort zal er echter niet door worden opgelost, maar een record-droge zomer zal het ook niet meer worden.
In het stroomgebied van de Rijn zijn in de tweede helft van de afgelopen week veel buien gevallen en dat zorgt de eerstkomende dagen bij Lobith voor een stabiele waterstand. In dit waterbericht leest u of er deze week nog voldoende regen valt om de stand op dit niveau te handhaven of dat de daling weer inzet. In het stroomgebied van de Maas vielen veel minder buien en de afvoer bij Maastricht blijft voorlopig laag.
Tot slot van dit bericht een korte terugblijk op de Rijnafvoer tijdens de huidige hittegolf.
Hogedrukgebieden schuiven op en maken plaats voor een periode met wisselvalliger weer
Het hogedrukgebied bij Scandinavië, dat de afgelopen week zeer warme lucht met een oostelijke stroming naar onze omgeving stuurde, is inmiddels zover weggetrokken dat lage drukgebieden vanuit het zuiden het weer in Nederland en de stroomgebieden van Rijn en Maas zijn gaan bepalen. De meest extreme hitte van de afgelopen week is daardoor verdreven en in de onstabiele lucht rondom het lagedrukgebied ontwikkelen zich dagelijks stevige buien.
De buien bewegen niet snel en lokaal valt daarom erg veel regen, tot soms meer dan 5 cm uit één bui. Dat leidt daar dan tot wateroverlast met ondergelopen straten. Lokaal wordt daar het neerslagtekort wat terug geschroefd, maar er zijn tot nu toe ook veel plaatsen waar de buien (net) langs trekken en daar houdt de droogte nog aan.
Ook in Duitsland vielen stevige buien en wat opviel was dat de grootste neerslagactiviteit zich dit maal boven Midden Duitsland bevond. Terwijl in het zuiden van Duitsland in de afgelopen maanden wel regelmatig veel regen viel, bleef het midden van het land de afgelopen maanden juist erg droog. Maar nu viel het vrij onverwacht toch in de prijzen; onverwacht omdat de weermodellen het een paar dagen eerder nog niet aan zagen komen.
De kaart hieronder laat de neerslaghoeveelheden zien in Duitsland van de afgelopen 7 dagen en daarin vallen de grote regensommen (tot meer dan 10 cm) in het gebied rondom Keulen en Frankfurt op. In dit gebied ontspringen enkele kleinere zijrivieren van de Rijn zoals de Lahn, Ahr, Sieg, Ruhr en Lippe. Doorgaans voeren die niet zoveel water aan, maar de afgelopen week liep hun afvoer zover op dat het voldoende was om de dalende afvoer vanuit de Bovenrijn te compenseren.
Neerslag Duitsland.jpg
Het lagedrukgebied dat de buiigheid veroorzaakt ligt tot en met dinsdag nog in de buurt en tot die tijd kunnen er nog buien ontstaan, al neemt de activiteit na vandaag (zondag) wel af. Vanaf woensdag keert de hitte dan weer enkele dagen terug. Ditmaal wordt dit niet veroorzaakt door een hogedrukgebied, maar juist door een nieuw lagedrukgebied dat vanaf de Atlantische Oceaan naar de Britse eilanden trekt en aan de voorzijde (dat is boven onze omgeving) een warme zuidelijke stroming op gang brengt.
Vanaf vrijdag beweegt het lagedrukgebied richting Scandinavië en daardoor draait de stroming bover het onze omgeving meer naar het westen. Vanaf dan kunnen enkele regenzones vanaf de Oceaan het noordwesten van Europa bereiken. De eerste regenzone passeert op vrijdag en zaterdag de stroomgebieden van Maas en Rijn en brengt overal wat regen. Daarna stijgt de luchtdruk boven Midden-Europa en gaat de weersituatie veel op die van de maand juli lijken. Dat houdt in dat het koeler wordt en er geregeld regenzones overtrekken, waarbij dan de meeste regen in het noordwesten van het land valt. Het zuidoosten en ook de Ardennen en het midden van Duitsland blijven dan weer grotendeels droog. In de Alpen is er nog wel kans op buien.
Samengevat de eerste twee dagen nog buien, daarna enkele dagen droog en vanaf vrijdag een overgang naar wisselvallig weer. Vrijdag en zaterdag kan er overal in de stroomgebieden nog aardig wat regen vallen als een actieve neerslagzone langzaam overtrekt. Vanaf volgend weekend stelt zich een weertype in waarbij het grotendeels droog is in de stroomgebieden; vooral in de noordwestelijke helft van Nederland is er dan wel kans op regelmatig enige regen.
Rijn schommelt nog enkele dagen rond de 8 meter; later in de week dalend
Na een kleine piek in het begin van de week (met een afvoer van 1530 m3/s en bij Lobith een waterstand van 8,3 m +NAP) daalde de stand eerst enkele dagen naar ca 8 meter, maar door de forse buien die vanaf het midden van de week in Midden-Duitsland vielen is de stand nu al enkele dagen stabiel. De afvoer schommelt rond de 1300 m3/s.
Omdat er nu nog wat water onderweg is vanuit de zijrivieren in Midden Duitsland en er ook vandaag en morgen nog buien vallen in het stroomgebied, zal de Rijnafvoer bij Lobith de eerste 2 tot 3 dagen nog nabij de 1300 m3/s blijven schommelen. De waterstand daarbij bedraagt ongeveer 8 m +NAP. Daarna volgt een langzame daling tot ca 1200 m3/s op vrijdag.
De buien sterven de komende dagen langzaam uit en daarna blijft het tot vrijdag droog in het stroomgebied. Vanaf vrijdag aanstaande zal de waterstand en afvoer bij Lobith daarom nog wat verder dalen naar ca 1100 m3/s in het begin van de week na komend weekend; de waterstand bedraagt dan ongeveer 7,5 m.
Volgens de huidige weersverwachting valt er vrijdag en zaterdag aanstaande voldoende regen in het stroomgebied om de waterstanden in de dagen daarna weer iets te laten stijgen. Die stijging zal Lobith dan bereiken vanaf 24 of 25 augustus. Waarschijnlijk gaat het om slechts een beperkte stijging van niet meer dan 50 cm. De verwachting voor na het na komend weekend is nu dat het wat langer droog blijft in het stroomgebied en de kans is daarom groot dat later in die week (dat is vanaf 27 of 28 augustus) er weer een wat langere daling volgt.
Maasafvoer profiteert maar weinig van de buiigheid
In het stroomgebied van de Maas vielen ook buien, maar minder intensief dan in Midden Duitsland. Al met al zorgde het voor een heel kleine opleving van de afvoer bij Maastricht van ca 30 naar 40 m3/s. Ook vandaag vielen er buien en waarschijnlijk levert dat morgen ook nog wat extra water op, maar hoger dan 50 m3/s zal de afvoer waarschijnlijk niet stijgen.
Na morgen blijft het weer enkele dagen droog in het stroomgebied en zal de afvoer weer dalen naar ca 25 tot 30 m3/s aan het einde van de week. Op vrijdag en zaterdag kan dan weer wat regen vallen in de Ardennen wat voor een korte opleving zal zorgen in het weekend. Daarna lijkt het weer voor langere tijd grotendeels droog te blijven en de afvoeren dalen dan weer naar het lage peil van ca 25 m3/s zoals ze al een groot deel van de zomer zijn opgetreden.
Medio deze week viel er een zware bui in het oosten van Limburg en de naastgelegen regio rond Aken. Er viel meer dan 7 cm regen en daardoor steeg de afvoer van de Worm, die in dat gebied ontspringt, tot ca 30 m3/s. Dit is een zeer hoge afvoer voor deze kleine beek en lokaal zal het water dan ook buiten de oevers zijn getreden. De Worm watert via de Roer op de Maas af en bij Roermond was de extra toevoer van water ook goed te merken. Korte tijd was de aanvoer vanuit de Roer zelfs groter dan die van de Maas zelf. Inmiddels is de afvoer van de Roer weer teruggezakt naar de 10 m3/s die deze beek normaal aanvoert.
Rijn leverde tijdens de hittegolf voldoende water
In de afgelopen, zeer warme week was de waterbehoefte in Nederland erg groot. Niet alleen voor het vullen van zwembaden en het sproeien van tuinen, maar vooral ook om het watersysteem van West- en Noord-Nederland op peil te houden. In ruwweg de noordwestelijke helft van Nederland wordt tijdens perioden met een waterbehoefte water ingelaten vanuit (voornamelijk) de Rijn en (een beetje) vanuit de Maas. Dit gebeurt bij de vele tientallen sluizen en gemalen in dit gebied, waar het water vanuit de rivieren wordt doorgelaten naar het achterland. Via kanalen, vaarten en sloten wordt het water vervolgens verdeeld over het hele laaggelegen deel van Nederland. Daar kan het water dan weer gebruikt worden om de landbouw van water te voorzien, kwetsbare natte natuurgebieden op peil te houden en (vooral ook) zout water weg te spoelen dat vanuit zee probeert het land (dat grotendeels onder de zeespiegel ligt) binnen te dringen.
Soms vallen perioden van extreem warm weer (als de waterbehoefte groot is) samen met een lage rivierafvoer en dan is er onvoldoende water om in de watervraag te voorzien. Dit was onder andere het geval in 2018 toen de Rijnafvoer tijdens de hittegolf, die toen van 15 juli tot 7 augustus duurde, van ca 1200 naar 900 m3/s zakte. Met name als de Rijnafvoer onder de 1100 m3/s zakt, ontstaan er problemen in de watervoorziening en dat was in 2018 dan ook het geval. Zo zakte het IJsselmeer in die periode ca 7 centimeter verder uit dan het streefpeil (zie waterbericht 19 aug 2018). Om zo'n daling in het vervolg te voorkomen is sindsdien afgesproken om bij een dreigend tekort het IJsselmeerpeil vooraf 5 cm op te zetten.
Dit jaar waren de vooruitzichten aan het begin van de hittegolf niet zo goed, want de Rijn was eind juli al naar ca 1100 m3/s gezakt. Maar het pakte toch anders uit, want toevallig viel de hittegolf net samen met een watergolfje vanuit de Alpen. Tijdens de meest hete dagen nam de Rijnafvoer daardoor juist toe en steeg bij Lobith tot iets boven de 1500 m3/s. En toen vervolgens vanaf afgelopen dinsdag de daling bij Lobith weer inzette, vielen er in de tweede helft van de afgelopen week stevige buien in Midden Duitsland, die weer voldoende water aanleverden om de daling bij Lobith te laten stokken bij 1300 m3/s.
Tegen de tijd dat de hittegolf aan het eind van deze week voorbij zal zijn, zal de Rijnafvoer de hele periode van de hittegolf voldoende hoog zijn geweest om in de behoeften te voorzien. Het verhoogde IJsselmeerpeil was bij nader inzien dus niet nodig, want de Rijn leverde voldoende water. Mogelijk dat de Rijnafvoer later in de nazomer en het najaar nog wel lager wordt, maar tegen die tijd is de waterbehoefte in ons land ook kleiner omdat er minder water verdampt en de gewassen minder water nodig hebben. Het is vooral de scheepvaart die er dan wel hinder van ondervindt, omdat de vaardiepte bij een lage rivierafvoer ook kleiner wordt.