zaterdag 28 juli 2018

 

Regen van korte duur, droogte houdt aan, Rijn en Maas dalen langzaam

De extreme warmte in Noordwest Europa wordt vandaag afgesloten met enkele buien. Veel regen valt er echter niet en na vandaag keert het droge weer opnieuw terug. De buien zorgen wel voor een weersomslag, want de hitte verdwijnt, maar daarvoor in de plaats keert het hoge drukgebied terug, waar we al meer dan 2 maanden de invloed van ondervinden. De weersituatie van de komende week lijkt daarom veel op die van de weken, van voor de extreme warmte, met een noordelijke stroming die warme, maar geen hete, en wel droge lucht aanvoert. De kans op buien is in deze luchtstroming nog kleiner dan in de zuidelijke stroming van de afgelopen week.

Het neerslagtekort in Nederland loopt, na deze korte hapering, daarom weer verder op. Inmiddels zijn we 1976 gepasseerd en het ziet er naar uit dat 2018 daar voorlopig net boven blijft (zie figuur). Tot aan het volgend weekend wordt in Nederland vrijwel geen regen meer verwacht en ook op nog langere termijn is er nog geen zicht op een einde aan de droogte. 

In de stroomgebieden van Rijn en Maas is de kans op regen iets groter dan in Nederland. Vandaag en morgen passeert daar ook de buienzone en vallen er soms flinke buien. Woensdag en donderdag is er dan opnieuw kans op buien in de Ardennen en Midden Duitsland en later in de week ook in de Alpen. De hoeveelheden zijn echter klein en zullen weinig invloed hebben op de afvoer in de rivieren. 

Rijnafvoer daalt naar onder de 1000 m³/s

De afgelopen week veerde de Rijnafvoer een beetje op vanwege wat extra water afkomstig van buien in het vorig weekend. De afvoer bij Lobith steeg van 1065 naar 1120 m³/s op donderdag. Inmiddels is dit extra water weer gepasseerd en is de afvoer terug op het niveau van een week geleden. Omdat er de afgelopen dagen bijna geen neerslag is gevallen langs de Rijn daalt de afvoer bij Lobith  de komende 5 tot 7 dagen langzaam verder met eerst ca 25 m³/s, later afnemend naar 10 tot 15, per dag. Op dinsdag zal de Rijnafvoer dan voor het eerst dit jaar onder de 1000 m³/s dalen. Gemiddeld genomen komt deze afvoer ca 17 dagen per jaar voor, maar meestal gebeurt dat pas in september en oktober. 

Eind juli zijn dergelijke afvoeren veel zeldzamer en zijn ze allemaal voorbehouden aan de bijzonder droge jaren uit het verleden. Het gaat dan om 1921, 1949 en 1964. De situatie was toen extremer dan dit jaar, want de Rijnafvoer lag in deze 3 jaren nog lager; tussen 900 en 950. Al deze 3 jaren bleef de afvoer ook verder in de zomer nog lang zeer laag en viel er pas in het najaar voldoende neerslag voor een grotere stijging van de afvoer. In 1921 duurde het zelfs tot januari 1922 voordat de afvoer ging stijgen. Tegen die tijd was de afvoer bij Lobith gezakt tot 670 m³/s. 

Een recent jaar dat wel wat lijkt op dit jaar is 2003. Toen begon de droogte ongeveer 1 maand later dan dit jaar en daalde de afvoer uiteindelijk tot  iets onder de 800, voordat in oktober herstel optrad. Misschien heeft u 1976 gemist in het lijstje hierboven. Dat jaar kende in juli een  natte periode, waardoor de afvoer kortdurend steeg tot boven de 1500. Later volgde toen een nieuwe droge periode met wel weer  lage afvoeren in september.

Nu de droogte aanhoudt, is de kans groot dat de Rijnafvoer dit jaar, net als in de andere zeer droge jaren. uiteindelijk bij Lobith naar 800 m³/s gaat of nog lager. De eerste paar weken is daar echter nog geen sprake van, want eerst moet de 1000 nog gepasseed worden. Aan het eind van de komende week verwacht ik dan een afvoer van ca 950 m³/s. 

Een indicatie dat de afvoer later nog (veel) verder kan zakken is de hoeveelheid water die nu door de Alpen wordt geleverd. Op dit moment bedraagt de afvoer bij Basel  slechts 600 m³/s, wat zeer laag is voor deze tijd van het jaar. Gewoonlijk levert Zwitserland tijdens lage Rijnafvoeren in de zomer tot ca 80% van het water, maar nu is dat dus slechts 60%. De figuur hieronder laat de Rijnafvoer vanuit de Bodenzee zien (blauwe lijn). Begin juni lag deze nog rond hpet gemiddelde (groene lijn) vanwege de vele sneeuw van de afgelopen winter die er smolt, maar in juli is het zeer rap omlaag gegaan, omdat er maar weing regen is gevallen, en de afvoer is nu op een lager niveau dan de laagste afvoer sinds 1985 (zwarte lijn). De extreem droge jaren 21, 49 en 76 vallen hier dan wel buiten, maar het laat goed zien hoe weinig water Zwitserland nu levert. 

 

Dat betekent dan ook dat Duitsland nog wel aardig wat water levert (de overige 40%). Dat is vooral water dat afkomstig is vanuit de basisafvoer (bronnen, rioolwater en sluisbeheer in kanalen), maar ook van regen die de afgelopen weken is gevallen. Vooral dat laatste is geen betrouwbare bron, want als het nu langer niet regent, droog die snel op en kan de Rijnafvoer in korte tijd nog ca 200 m³/s zakken. Het hangt van de hoeveelheid neerslag af de komende weken of dat gaat gebeuren.

Maasafvoer iets omhoog, daarna weer dalend

De Maasafvoer schommelde de hele week bij Eijsden tussen de 30 en 50 m³/s waarvan dan can 65% de kanalen voedde die bij Maastricht beginnen en de rest via de Grensmaas af werd gevoerd. Vandaag en morgen is de afvoer iets hoger vanwege de buien die de afgelopen dag in het stroomgebied zijn gevallen. Veel meer dan 75 m³/s zal het echter niet worden en daarna zakt de afvoer weer snel onder de 50.

Later in de week kan er nog een keer wat regen vallen in de Ardennen, maar dat lijkt te weinig te zijn voor een stijging van de Maas. Het zorgt er echter wel voor dat de afvoer niet nog verder daalt. Op wat langere termijn is een verdere daling echter niet uit te sluiten, want het blijft overwegend droog in het stroomgebied.

Zeewater dringt ver door in West Nederland

Vanwege de lage rivierafvoeren dringt het zoute zeewater al enkele weken via de Nieuwe waterweg ver het Benedenrivierengebied in. Bij het meetpunt Brienenoord langs de Nieuwe Maas is het water tijdens iedere vloed daarom flink zout (zie grafiek onder de link). Tijdens eb wordt het zout dan echter weer terug geduwd door het rivierwater en is het zoutgehalte bij het meetpunt weer gelijk aan dat van de Rijn zelf. Verder stroomafwaarts in de Nieuwe Maas bij de Lekhaven is het zee- en rivierwater al zo veel gemengd dat het zoete water niet meer te herkennen is.  Ook via de Oude Maas stroomt zeewater vanuit de Nieuwe Waterweg het land in en hier is ook te zien hoe bij vloed het zout opdringt en bij eb de rivier weer even de overhand heeft. Hier kan het zoete rivierwater echter verder stroomafwaarts doordringen, tot voorbij Spijkenisse .

Het verschil tussen Nieuwe en Oude Maas is het gevolg van het feit dat de Oude Maas in het verleden minder ver uitgediept is voor  de scheepvaart dan de Nieuwe Maas. Het zeewater kan er daarom minder ver in doodringen en bij eb is het rivierwater er daarom langer te volgen voordat het mengt met het zeewater. Op dit moment wordt de Nieuwe Maas nogmaals enkele meters verder uitgediept om in de havens aldaar grotere schepen te kunnen ontvangen. De verwachting is dat daardoor het zeewater bij lage rivierafvoeren nog wat verder in de Nieuwe Maas door kan dringen. Misschien is daar zelfs nu al sprake van want het zoutgehalte bij Brienenoord is dit jaar duidelijk hoger dan in eerdere jaren toen de Rijnafvoer tussen 1000 en 1100 m³/s schommelde