zondag 2 juli 2017
Weersomslag van korte duur
Het ziet er niet naar uit dat het onstabiele weer lang aanhoudt. Nadat hogedrukgebieden maandenlang het weer hebben beheerst, maakten een paar lage drukgebieden de afgelopen dagen de dienst uit. Het onstabiele weer bracht enkele extreem zware buien, maar ook groeizaam langdurig regenweer. Maar zoals vorige week ook al werd verwacht, was het een eenmalige actie en herstelt het hoge drukgebied zich de komende week.
Vanuit de Azoren bouwt het hoge drukgebeid haar invloed nu weer uit en vanaf dinsdag al ligt er een aparte kern boven Europa die het daar zeker tot het eind van de volgende week uit lijkt te gaan houden. Dat betekent vooral droog weer, vrij hoge temperaturen en opnieuw dalende waterstanden.
Voor dat het zover is passeert via de rivieren eerst nog een deel van neerslag die gevallen is. 's Zomers is dat altijd maar een klein deel, want de meeste neerslag die valt, wordt door de vegetatie opgenomen, verdampt, of blijft voorlopig achter in de bodem, waar het het grondwater aanvult.
Rijn stijgt ca 50 cm
De Rijn bij Lobith is vanaf gisteren wat gaan stijgen en zal dinsdag een klein piekje hebben op een stand van ca 8,4 m +NAP, 50 cm hoger dan eind vorige week. De afvoer is dan gestegen van 1240 m3/s afgelopen donderdag naar ca 1600 m3/s. Te laag voor de tijd van het jaar, maar dat is dit jaar geen nieuws.
Vanaf dinsdag zal de afvoer al weer gaan dalen, met zo'n 50 m3/s per dag, oftewel ca 10 cm. Komend weekend bedraagt de afvoer dan weer ca 1400 m3/s en de waterstand zal dan ook weer onder de 9 m zakken.
Ook op langere termijn staan geen grote neerslaggebieden op het programma en zal de waterstand eerder dalen dan stijgen.
Maas had even een piekje
Ook de Maas kreeg wat extra water te verwerken. Het duurde lang voordat de afvoer steeg, maar gistermiddag was er toch plotseling een flinke piek van ca 150 m3/s bij Borgharen. Na de dagenlange zeer lage afvoer van 10 m3/s was dat welkom. Inmiddels is de afvoer al weer onder de 50 m3/s gezakt en waarschijnlijk zit er geen nieuwe stijging meer in. Het droge weer is terugekeerd en in de komende week zal de Maas weer terugvallen naar tussen de 10 en 20 m3/s.
Het meeste water dat nu passeert is afkomstig van regen die op verhard oppervlak in de steden is gevallen en dat snel naar de rivier afstroomt. Het water dat op zachte bodems is gevallen, zal vooral in de bodem zijn opgeslagen. Het is namelijk al maandenlang erg droog in het stroomgebied van de Maas en de bodem kan daarom alle regenval nog makkelijk bergen.
Maasafvoer in juni laagste sinds 1976
De gemiddelde afvoer in juni bedroeg voor de Maas slechts 16 m3/s; dat was de laagste waarde sinds 1976, toen de maandafvoer slechts 8 m3/s bedroeg. Die waarde van '76 is echter van voordat er afspraken waren tussen Belgie en Nederland over de verdeling van Maaswater en toen stroomde nog een groter deel via de kanalen die tussen Luik en Maastricht beginnen. Misschien dat dde Maasafvoer dit jaar zelfs nog wel iets extremer was, maar dat is niet goed meer na te gaan.
Als het nieuwe klimaat inderdaad meer extremen met zich mee brengt, dan laat de Maasafvoer daar nu een mooi voorbeeld van zien. Zo was de gemiddelde Maasafvoer van juni 2016 de hoogste ooit (met 517 m3/s) en van juni 2017 de (bijna) laagste ooit (met 16 m3/s). Het hielp wel dat de nattigheid vorig jaar en ook de droogte van dit jaar vrijwel precies samenvielen met begin en einde van de kalendermaand. Maar ook als we naar andere 30-dagenperioden kijken dan zijn in het zomerhalfjaar dergelijke grote verschillen in twee opeenvolgende jaren heel zeldzaam.
De Rijn laat dit jaar een ander beeld zien; de droogte is daar ook niet zo extreem. Vorig jaar was juni bij de Rijn wel de junimaand met de hoogste gemiddelde afvoer ooit, maar dit jaar was, met een tiende plaats van onderen, bij lange na niet de junimaand met de laagste afvoer. De Rijn heeft enerzijds een veel groter stroomgebied dan de Maas en het gebied met extreme droogte van dit jaar is kleiner dan het stroomgebied van de Rijn, waardoor er vanuit delen van het stroomgebied toch nog aardig wat water af kon stromen. Anderzijds heeft de Rijn ook een veel langer geheugen: een flink deel van de neerslag, die in het stroomgebied valt, ligt als ijs en sneeuw opgeslagen en als water in de Zwitserse meren, en is veel langer onderweg en dat dempt veel droge perioden uit.