Droog in de stroomgebieden, dalende waterstanden
Wat weer en water betreft staat ons een rustige week te wachten. Neerslag wordt er in de stroomgebieden van Rijn en Maas maar weinig verwacht en daarom zullen de waterstanden vooral dalen deze week. Ook op langere termijn lijkt daar weinig in te veranderen. Vorig jaar hadden we in de Rijn te maken met langdurige lage afvoeren. In dit bericht een vergelijking tussen dit jaar en vorig jaar en u mag alvast nadenken over de vraag in welk van deze jaren de Rijn tot op vandaag het minste water afvoerde.
Verder nog een mededeling over de website; deze heeft een kleine update ondergaan. In de rechterkolom is vanaf nu een schermpje aanwezig waarin twitter-berichtjes zichtbaar zijn die ik via Waterpeilen post. Zo kan ik gedurende de week aanvullingen doorgeven op het weekendbericht. U krijgt hiervoor geen mail; dat blijft voorbehouden voor de langere berichten die gewoonlijk in het weekend verschijnen. De twitter-berichtjes kunt u lezen door de site wat vaker te raadplegen, of door u aan te melden voor het twitter account van Waterpeilen.
Wel lage drukgebieden, maar niet veel neerslag
Wie de weerkaart bekijkt, ziet de laatste tijd vaak grote lage drukgebieden in onze omgeving, maar ze brengen maar weinig neerslag. De snelheid waarmee de lucht wordt aangevoerd van de Atlantische Oceaan is namelijk erg traag en tegen de tijd dat een lage drukgebied het continent op schuift is de fut er al grotendeels uit. Ook deze week houden we dit weerbeeld en in de stroomgebieden van Rijn en Maas valt daarom maar weinig neerslag. Nederland ligt wat dichter bij het actieve deel van de lage drukgebieden en bij ons blijft het daarom niet droog, maar ook hier geen grote hoeveelheden.
Ook op langere termijn verandert hier niet zo veel in. De luchtcirculatie blijft rustig en de weermodellen verwachten voorlopig geen actieve neerslaggebieden. In het volgend weekend kan er in de Alpen wel wat neerslag vallen, maar omdat de temperaturen vanaf 1000 m hoogte onder nul zijn gezakt, valt dat daar vooral als sneeuw. In de lagere regionen van de Alpen kan dat later in novemer of december nog wel smelten, maar boven de 2000 m is vanaf nu de opbouw begonnen van het sneeuwdek dat pas volgend voorjaar tussen april en juli weer gaat smelten.
Afgelopen jaar profiteerde de Rijn flink van de sneeuwval en zorgde dit ervoor dat de waterstanden in juni en juli niet wegzakten, ondanks dat het droog was in het stroomgebied. Hoe dat dit jaar uit gaat pakken is nog onzeker. De langetermijnverwachting houdt het er op dat er voldoende neerslag zal vallen deze winter, maar dergelijke verwachtingen zijn nog niet zo heel betrouwbaar; dus het kan ook anders uitpakken.
Rijn nog een paar dagen stabiel, daarna dalend
De Rijn steeg de afgelopen week en bereikte op vrijdag een piekje van ongeveer 2200 m3/s en de waterstand bij Lobith steeg tot iets boven de 9,3 m +NAP. Het was het derde ongeveer even hoge piekje op rij sinds medio oktober. Dankzij extra aanvoer vanuit de Moezel werd de piek iets hoger dan ik in mijn vorige bericht verwacht had.
De Moezel is nu weer wat gezakt, maar vanuit de Bovenrijn is nog een klein golfje onderweg dat is ontstaan door neerslag die op vrijdag is gevallen. Dit water doet er nog een dag of vier over voordat het bij Lobith aankomt, dus een groot deel van de komende week zal de waterstand nog maar weinig dalen. Omdat er deze week weinig neerslag valt in het stroomgebied gaat de afvoer na donderdag wel wat sneller zakken. Die daling zal nog wel even aanhouden omdat er voorlopig geen weersomslag aan lijkt te komen.
Samengevat verwacht ik tot donderdag dat de Rijnafvoer nog rond de 2100 m3/s zal schommelen. De waterstand bij Lobith bedraagt dan ca 9,2 m +NAP. Vanaf donderdag zet dan de daling in en komende vrijdag wordt de 2000 m3/s onderschreden (bij een stand van ca 9 m). De daling zal zich daarna over het weekend heen voortzetten met een snelheid van ca 75 tot 100 m3 per dag, wat overeenkomt met 10 cm per dag. De kans is groot dat deze daling zich doorzet tot rond de 1500 m3/s aan het eind van de week na het volgend weekend. De waterstand daarbij bedraagt dan ca 8,3 m +NAP.
Vergelijking Rijnafvoer 2018 - 2019
Vorig jaar maakte de Rijn een langdurige periode door van zeer lage afvoeren; deze begon in juli en duurde tot in december. Voor de gebruikers van het rivierwater zorgde dat toen voor veel problemen. Dit jaar verliep heel anders. In de zomer was het wederom droog in het stroomgebied, maar vooral de Alpen leverden veel water, eerst in de vorm van smeltwater van de wintersneeuw en vanaf juli viel daar ook aardig wat neerslag. vanaf oktober ging ook de rest van het stroomgebied weer meedoen. Zo bleven de zeer lage afvoeren uit, maar toch was de afvoer op veel dagen lager dan gewoonlijk. In de grafiek hieronder heb ik aangegeven in welke mate de afvoer gedurende het jaar boven of onder het langjarig daggemiddelde lag.
In 2018 valt meteen de lange periode op dat de afvoer ver onder de normale afvoer zakte en op een paar korte perioden na was er alleen in januari en februari sprake van een duidelijk hogere afvoer dan het gemiddelde voor die tijd van het jaar. Het meest extreme moment ligt in het najaar, toen de afvoer bijna 1500 m3/s lager was dan hij gemiddeld was.
Dit jaar verloopt heel anders: alleen in maart was er een korte piek met hoger dan gemiddelde afvoeren, maar verder bevond de afvoer zich het hele jaar, meestal onder het gemiddelde. De grootste onderschrijding vinden we nu in maart; bijna net zo groot als vorig jaar, maar in maart valt dit minder op omdat de rivier dan gewoonlijk veel meer water afvoert en dus een hoog gemiddelde heeft. In juni en juli zien we het effect van het smeltwater vanuit de Alpen; ondanks dat het vrij droog was in het stroomgebied, scommelde de afvoer rond het langjarig gemiddelde. Dat was trouwens ook in 2018 het geval, maar toen was de sneeuw eerder op.
Van juli tot oktober bevond de afvoer zich dit jaar ook weer onder het gemiddelde, maar niet zo extreem als vorig jaar en er waren meer onderbrekingen die de dalende lijn wat optilden naar een hoger niveau. Vanaf medio oktober is het natter geworden in het stroomgebied en zijn er kleine piekjes die zorgen voor iets hoger dan gemiddelde afvoeren. De kans is groot dat de afvoer later in november weer onder het langjarig gemiddelde zakt. Het is onwaarschijnlijk dat dan weer heel lage afvoeren zullen optreden, want daarvoor is de aanloop nu te kort geworden; lage afvoeren treden namelijk pas op na vele weken tot maanden van droog weer.
Als we nu de stand opnemen per 10 november dan bedaagt de gemiddelde afvoer van dit jaar tot op vandaag ca. 1890 m3/s. Tegen de verwachting in was dat in 2018 meer en bedroeg de gemiddelde afvoer tot op 10 november vorig jaar nog ca 2040 m3/s. Ondanks de langdurige extreme situatie scoorde 2018 als geheel dus niet heel erg laag. Dit wordt natuurlijk vooral veroorzaakt door de hoge afvoeren in januari en februari, een periode waarin er dit jaar juist een lage afvoer was. Zo liep 2019 in de winter een flinke achterstand op op 2018 en ondanks dat in de zomer en het najaar de afvoer hoger was, werd die achterstand nog steeds niet ingelopen.
overschot tekort.jpg
Maas na piekje afgelopen week nu weer dalend
De Maas profiteerde de afgelopen week van de neerslag die in de Ardennen en Noord Frankrijk viel. Net als de Moezel, die in dezelfde regio ontspringt, steeg de Maas naar een wat hoger niveau dan ik vorig week had voorzien. Bij Maastricht liep de afvoer op tot ca 350 m3/s. Dat is nog lang geen hoogwatersituatie, daarvoor moet de afvoer tot meer dan 1000 m3/s stijgen.
De piek werd op woensdag bereikt en daarna is de afvoer weer langzaam gaan dalen en momenteel stroomt er nlog zo'n 250 m3/s langs Maastricht.. De komende dagen zet die daling door, want er valt niet veel regen in het stroomgebied. Iedere dag zakt de afvoer met zo'n 10 tot 20 m3 en aan het eind van de week zal deze dan weer rond de 150 m3/s zijn uitgekomen.
Omdat ook op langere termijn geen nattere periode wordt verwacht zal de daling ook daarna nog doorzetten, maar niet zo snel meer en zeer lage afvoeren worden dan ook niet verwacht.
Vergelijking Maasafvoer 2018 - 2019
Bij de vergelijking van de Maasafvoeren tussen 2018 en 2019 (zie figuur hieronder) zien we een zelfde beeld als bij de Rijn. De perioden dat de afvoer lager is dan het gemiddelde zijn veel langer dan het aantal dagen met een meer dan gemiddelde afvoer.
Vorig jaar liep de mate weaarin de afvoer lager was dan de normaal sterk op in november, maar dat werd vooral veroorzaakt doordat de gemiddelde afvoer in die tijd van het jaar sterk opliep, waarde afvoer vorig jaar niet steeg. Dit jaar voerde de Maas vooral in de winter en het voorjaar minder water af dan normaal en er was maar een korte hoogwatergolf. Vorig jaar was de afvoer in de winter juist erg hoog.
De zomer vertliep dit jaar vrijwel hetzelfde als vorig jaar. De Maas ontspringt precies in het gebied in Europa waar de droogte dit jaar net zo groot was als in 2018. En de Maas heeft uiteraard geen profijt van smeltwater vanuit de Alpen. Het tekort was in de afgelopen zomer daarom net zo groot als vorig jaar en omdat de rest van dit jaar ook vaak een negatief saldo had, is het totale tekort dit jaar veel groter dan vorig jaar.
overschot tekort Maas.jpg
Als we nu de stand opnemen per 10 november dan bedaagt de gemiddelde Maasafvoer van dit jaar tot op vandaag ca. 170 m3/s. Net als bij de Rijn was dat in 2018 op dit moment in het jaar nog aanzienlijk meer, met ca 215 m3/s. De hoge afvoeren in het begin van 2018 hebben er ook bij de Maas voor gezorgd dat het totaal tot in november van dat jaar nog vrij hoog bleef. Er is nog heel wat water nodig de komende twee maanden om het gemiddelde van 2019 nog wat op te schroeven.