Droogte houdt aan, waterstanden naar extreem laag niveau
De droogte houdt voorlopig aan. Tot 10 dagen vooruit wordt geen regen verwacht in de stroomgebieden en de afvoer van Rijn en Maas blijven daarom dalen; naar voor de tijd van het jaar extreem lage waarden. Een weersverandering en een opleving van de afvoer is voorlopig nog niet in zicht. Daarbij neemt de kans toe dat het de rond volgend weekend extreem warm gaat worden in Nederland. In het waterbericht leest u tot hoever de rivieren kunnen dalen in de komende 2 weken.
In de rubriek Water Inzicht een vergelijking van de Rijnafvoer van dit jaar met eerdere jaren waarin de afvoer in de zomer tot zeer lage waarden daalde.
water van de week
Hogedrukgebieden houden hun greep op het weer in de stroomgebieden
Het weerpatroon blijft vrijwel ongewijzigd, met een groot hogedrukgebied op de Atlantische Oceaan dat het weer in de stroomgebieden bepaalt. Het gaat om het bekende Azoren-hogedrukgebied, dat zoals de naam al zegt vaker op die plaats ligt, maar dit jaar heeft het een standvastige uitloper naar het zeegebied ten westen van Ierland. In deze uitloper ontstaan steeds weer niet hogedrukkernen en die zorgen ervoor dat neerslaggebieden ver ten noorden van ons langs gaan over het noorden van Scandinavië.
De komende dagen beweegt tot twee maal toe een kern van het Ierse hogedrukgebied onze kant op, eerst op maandag en later nogmaals op vrijdag, om vervolgens naar het zuidoosten te trekken. De aanhoudende hoge druk boven de stroomgebieden zorgt ervoor dat het droog blijft. Als het hogedrukgebied vrijdag over Nederland trekt, is het Azoren-hoog boven de Atlantische Oceaan al weer bezig een nieuwe uitloper te vormen, maar het vervolg is dan net iets anders als de vorige keren.
Als een soort luis in de pels ontstaat er namelijk tegelijkertijd een klein lagedrukgebied ten westen van Portugal dat het standvastige patroon even overhoop gooit. Dit lagedrukgebied brengt een stroom van zeer warme lucht in beweging, die vanaf Afrika, via Spanje en Frankrijk tot in Nederland kan doordringen. Mogelijk dat het dan voor de tweede keer in onze historie tot boven de 40 graden kan komen. Het is nog onzeker, maar de laatste modeluitkomsten wijzen steeds meer de kant op van een paar dagen met extreme hitte.
Deze hitte valt samen met droog weer, want ondertussen ligt er nog steeds een hogedrukgebied boven de stroomgebieden en de rivierafvoeren zullen tegen die tijd verder zijn gezakt. Het lagedrukgebied beweegt in de dagen daarna vanaf de Atlantische Oceaan in de richting van Frankrijk, maar zoals het er nu naar uitziet brengt dat geen regen met zich mee en blijft het ook na het volgend weekend droog in de stroomgebieden. Pas vanaf 20 of 21/7 is er kans op wat buien maar of dat voldoende water brengt voor wat extra water in de rivieren is nu nog erg onzeker.
Rijn daalt naar extreem laag niveau voor de tijd van het jaar
In de loop van de afgelopen week arriveerde er bij Lobith nog wat extra water afkomstig van buien die een kleine week eerder in Zuid Duitsland en Zwitserland waren gevallen. Tot tweemaal toe veerde de afvoer een klein beetje op, maar in de grote lijn is de trend negatief.
Deze week bleef het droog in het zuiden van het stroomgebied en de Rijn hoeft daarom in de komende week niet te rekenen op extra water. Afvoer en waterstand gaan daarom de hele komende week dalen en omdat ook deze week geen neerslag wordt verwacht zal die daling zich ook in de week na het komend weekend voortzetten. Al met al zakt de Rijn daardoor naar een voor de tijd van het jaar extreem laag niveau.
Momenteel bedraagt de afvoer ongeveer 1200 m3/s en is de waterstand ca 7,7 m+NAP. Vanaf morgen gaat er iedere dag zo'n 40 m3/s van de afvoer af en op de 15e of 16e verwacht ik dat de 1000 m3/s wordt onderschreden, bij een waterstand van ca 7,3 m. De dagen daarna zet de daling zich voort, met een iets afnemende snelheid en tussen de 18 en 20/7 verwacht ik dat de 900 m3/s wordt bereikt, bij een waterstand van ca 7,05 m.
Zoals het er nu naar uitziet zal de afvoer ook daarna nog blijven dalen, maar de snelheid neemt dan nog wat verder af. Enige verlichting is alleen mogelijk als er buien zouden ontstaan, maar in hoogzomer moet de Rijn het vooral hebben van buien in Zuid-Duitsland en Zwitserland en juist daar ligt vanaf 15/7 een hogedrukgebied dat de buiigheid onderdrukt. De kans is daarom groot dat de afvoer ook in de laatste decade van juli erg laag blijft en een afvoer van 850 m3/s bij een stand onder de 7 m is dan goed mogelijk.
Maasafvoer blijft voorlopig zeer laag
De afvoer bij Maastricht is de afgelopen week verder gedaald naar onder de 50 m3/s. Voor de tijd van het jaar een zeer lage afvoer en de komende dagen neemt de afvoer nog verder af.
Als er bij Maastricht 50 langs stroomt, dan is net ten noorden van Luik al ca 20 m3/s via het Albertkanaal naar het westen van België afgevoerd. De werkelijke Maasafvoer is nu dus nog zo'n 70 m3/s. Bij Maastricht onttrekken nog eens twee kanalen water van de Maas: de Zuid-Willemsvaart waarlangs ca 15 m3/s naar de Belgische Kempen en de Nederlandse Peelregio wordt afgevoerd en het Julianakanaal waar ook nog eens 10 tot 15 m3/s heen gaat.
Al met al blijft er van de 70 die langs Luik stroomt, dus maar ca 20 m3/s over voor de Grensmaas. Vanaf Maasbracht stroomt het water van het Julianakanaal wel weer terug in de Maas, zodat de afvoer daar weer toeneemt naar ca 30 tot 35 m3/s. Vanaf Roermond stroomt dan de Roer in de Maas uit die altijd een kleine 10 m3/s aanvoert, zodat er nabij Venlo weer ca 40 door de Maas stroomt. Onderweg in Limburg zijn er nog veel meer beken die water aanvoeren, maar dat gaat slechts op kleine hoeveelheden.
De droogte in het stroomgebied van de Maas houdt de komende 10 dagen nog aan en de afvoer zal daarom bij Maastricht langzaam verder blijven dalen. De komende week naar ca 40 m3/s en na het volgend weekend nog wat verder, naar 35 m3/s of nog wat minder. Als de afvoer zover daalt, dan is er op een bepaald moment zelfs onvoldoende om de kanalen van water te blijven voorzien.
Via het zogenaamde Maasafvoer-verdrag dat België en Nederland hebben afgesloten wordt dan bepaald welk deel van het water naar welk kanaal wordt afgevoerd. Dat zorgt dan overal voor minder aanvoer, wat dit jaar slecht uit zal komen, omdat het waarschijnlijk samen gaat vallen met een periode van extreme warmte. Afspraak is ook dat de Grensmaas minimaal 10 m3/s moet blijven ontvangen om droogval en vissterfte te voorkomen.
water inzicht
Hoe verhoudt de huidige Rijnafvoer zich tot andere jaren met een zeer lage afvoer
De komende week daalt de Rijnafvoer verder en aan het eind van de week wordt waarschijnlijk de 1000 m3/s onderschreden. Het bereiken van deze afvoer is altijd een bijzonder moment, want het betekent voor veel gebruikers van het water dat het krap wordt de komende weken.
1000 m3/s is nog geen heel uitzonderlijke waarde want gemiddeld wordt deze afvoer zo'n 20 dagen per jaar onderschreden. Wat dit jaar bijzonder maakt is dat het al zo vroeg in het jaar gebeurt. In de figuur hieronder is de hele meetreeks van de Rijn in een figuur weergegeven met in oranje de dagen met een afvoer onder de 1000 m3/s, in rood onder de 900 en in paars onder de 800. Het huidige jaar staat helemaal rechts en daarin is de verwachte afvoer voor de komende 10 dagen al aangegeven, met vanaf ca 16/7 een afvoer onder de 1000 m3/s en enkele dagen later onder de 900 m3/s.
Frequentieblad 2022.jpg
De figuur laat zien dat lage afvoeren vooral in het najaar plaats vinden, maar er zijn ook enkele jaren dat het al eerder optrad, zoals in 1921, 1949, 1964 en 1976. Ook 2018 was er vroeg bij, maar begon net iets later dan dit jaar. Als we de jaren met een vroege lage afvoer vergelijken dan blijkt dat een lage afvoer in juli niet altijd hoeft te betekenen dat de afvoer later in de zomer nog veel verder daalt. Wel in 1921 en 1949, toen de afvoer steeds lager werd en vrijwel de hele zomer en ook in het najaar nog zeer laag bleef.
In 1964 bleef de afvoer wel de hele zomer vrij laag, maar waren er ook korte oplevingen en werd de 800 m3/s uiteindelijk niet bereikt. In 1976 werd de lage afvoer zelfs al eind juni bereikt en daalde deze in juli tot onder de 800 m3/s, maar viel het uiteindelijk later in de zomer nog wel mee. Op de overgang van juli en augustus steeg de afvoer zelfs enige tijd tot boven de 1500 m3/s en later in de zomer kwamen zeer lage afvoeren ook niet meer voor.
2018 begon wat later, maar leek veel op 1921 en 1949 met afvoeren die bleven dalen en in het najaar zelfs wekenlang een afvoer onder de 800 m3/s. Van een meer recente datum is er ook 2003 nog, waar de lage afvoeren in augustus begonnen, maar uiteindelijk niet doorzetten omdat het in oktober voldoende ging regenen.
Het is nog niet te zeggen hoe het dit jaar verder zal verlopen. De eerstkomende 10 dagen blijft het droog, maar of het daarna een jaar wordt zoals 1949 en 2018, waarin de droogte voortduurde tot in november, of dat het meer op 1964 lijkt met zo nu en dan een korte opleving, zodat de afvoer wel laag blijft, maar niet extreem laag.
In de figuur hieronder is het afvoerverloop vanaf mei t/m november weergegeven van alle jaren met een zeer lage afvoer in de zomer en het najaar. De dubbele zwarte lijn is het huidige jaar, met van 10 t/m 20 juli een inschatting voor wat komen gaat. Als sinds begin mei is de afvoer dit jaar onder de 1500 m3/s gezakt en dankzij het buiige weer in jun i waren er nog enkele oplevingen.
Jaren met lage afvoer.jpg
Inmiddels is de afvoer tot 1200 m3/s gezakt en bevindt deze zich tussen de andere jaren met een lage afvoer. Maar omdat langdurig droog weer wordt verwacht, zal de afvoer nu sterk gaan dalen en tegen het eind van de maand lager worden dan enig ander jaar in de laatste 10 dagen van juli.
Bijna alle andere jaren uit de meetreeks daalden in augustus verder en als 2022 dat voorbeeld volgt, dan zijn nog extreme afvoeren niet uit te sluiten. Maar een paar dagen met buiig weer kan er ook weer voor zorgen dat de afvoer weer wat oploopt; zoals in andere jaren ook vaak is gebeurd.
De kans dat de afvoer al op korte termijn terug gaat naar een meer gemiddeld niveau (de groene lijn in de grafiek) is op dit moment zeer klein, want waarschijnlijk blijft het Azoren-hogedrukgebied ook in de komende weken nog uitlopers ontwikkelen naar onze omgeving die de neerslag op afstand houden.