Zo nu en dan regen, waterstanden schommelend rond licht verhoogd niveau

De komende week wisselen dagen met regen en droge dagen elkaar af. Er valt niet voldoende regen om de waterstanden sterk te laten stijgen, maar een wat langere daling zit er ook niet in. Voorlopig daarom licht schommelende waterstanden, maar wel iets boven het langjarig gemiddelde.

In de rubriek water inzicht een uitstapje naar de Alpen waar vooral op wat grotere hoogte een dik sneeuwdek aanwezig is, wat goed nieuws is voor de Rijn afvoer in de loop van het voorjaar en het begin van de zomer.

Water van de week

Afwisseling van hoge en lagedrukgebieden

Op de weerkaarten verschijnen steeds weer hogedrukgebieden maar ze zijn meestal geen lang leven beschoren en nadat ze in een paar dagen het weer bij ons bepaald hebben, dringen opnieuw lagedrukgebieden op die een paar dagen regen brengen.

Op dit moment strekt zich een hogedrukgebied uit vanaf Scandinavië tot over het midden van Europa. Het trekt langzaam naar het zuidoosten weg en hierdoor kan een regengebied vanaf de Atlantische Oceaan vandaag al doordringen tot Nederland, waarna het morgen verder trekt over de stroomgebieden. De dinsdag en woensdag voorlopig grotendeels droog maar op donderdag nadert opnieuw regen.

Vooral vrijdag zou een natte dag kunnen worden in het stroomgebied van de Maas en het noordelijk deel van het stroomgebied van de Rijn. Zuid-Duitsland en de Alpen blijven dan nog buiten schot, maar op zaterdag komt ook daar de neerslag aan waarna er vooral in de Alpen tot en met maandag neerslag kan vallen.

We bevinden ons dan ook in koelere lucht waardoor in de Alpen boven de 1000 m sneeuw kan gaan vallen. Het is dan zelfs koud genoeg om op de hoogste delen van de Duitse Middelgebergten en de Ardennen wat natte sneeuw te laten vallen. Na het komend weekend ziet het er nu naar uit dat het een aantal dagen droog blijft, maar op deze termijn kan zo'n verwachting ook nog wel wijzigen.

Rijn blijft voorlopig boven de 10 m, geen duidelijke stijging of daling.

Door het wat drogere weer in de eerste week van maart was de Rijn tot iets onder het langjarig gemiddelde gezakt, dat in deze tijd van het jaar ongeveer 9,75 m (NAP) bedraagt, bij een afvoer van 2600 m³/s. Door flink wat regen op 11 maart in het noordelijk deel van het stroomgebied en later ook in het zuiden van Duitsland is de waterstand nu weer gestegen tot ruim boven de 10 m (NAP) en bedraagt de afvoer ongeveer 2900 m³/s.

De komende dagen verandert daar niet zoveel aan. Vanuit het zuiden van Duitsland is nog wat extra water onderweg en de neerslag die morgen in het stroomgebied valt voegt daar nog wat water aan toe. De waterstand stijgt daardoor bij Lobith in de tweede helt van de week nog enkele decimeters tot ongeveer 10,5 m (NAP) aan het eind van de week; de afvoer bedraagt dan ongeveer 3200 m³/s.

Dinsdag en woensdag verlopen droog in het stroomgebied,  maar de donderdag en de vrijdag kunnen opnieuw voor neerslag zorgen waardoor de waterstand ook na het komend weekend maar weinig veranderd. Mocht de vrijdag 22 maart inderdaad erg nat verlopen dan is ook een stijging tot iets boven de 10,5 m (NAP) mogelijk in het midden van de week na het volgend weekend.

Mocht het meevallen met de neerslag dan volgt waarschijnlijk een lichte daling, maar tot het eind van de maand blijft de waterstand waarschijnlijk boven de 10 m (NAP). Daarmee zou ook maart een maand worden met een meer dan gemiddelde afvoer; al zijn de verschillen met de normale waarden niet zo uitzonderlijk als in de vorige twee maanden.

De laatste decennia is april vaak een vrij droge maand geweest met in de Rijn vaak een vrij sterk dalende afvoer die soms zelfs tot onder de 1500 m³/s zakte; wat erg laag is voor de maand april. Met de huidige vrij hoge afvoer moet het raar lopen wil de Rijn dit jaar ook zover zakken, zeker met de vele sneeuw die nog in de Alpen aanwezig is en die later in het voorjaar voor extra smeltwater gaat zorgen.

Maas daalt eerste paar dagen tot onder 500 m³/s op 22 maart mogelijk nog een keer stijgend.

De vele regen van 11 maart liet de Maasafvoer even flink stijgen naar 850 m³/s op 13 maart. Ook op vrijdag en gisteren viel er nog wat regen en daarom bleef de afvoer de hele week boven de 600 m³/s. Later vandaag volgt nog een keer regen, maar de hoeveelheden zijn niet zo heel groot en ik verwacht daarvan geen extra stijging. Omdat het vervolgens tot en met woensdag droog blijft zal de afvoer juist gaan zakken en vanaf woensdag weer onder de 500 m³/s uitkomen.

Op donderdag volg dan weer wat regen maar nog niet zoveel; vrijdag echter kan er wel veel regen vallen en vooral aan de noordkant van de Ardennen wordt dan zo'n 15 tot misschien 20 mm verwacht. Mocht dat uitkomen dan kan de Maas opnieuw stijgen tot ca 750 m³/s. Vanaf zaterdag volgen er waarschijnlijk minimaal 3 tot 4 droge dagen waardoor de afvoer opnieuw tot onder de 500 m³/s kan zakken.

Of deze dalende tendens daarna doorzet, omdat het wat langer droog blijft, is nu nog niet te zeggen. Tot nu toe duurden de droge perioden dit voorjaar nooit langer dan een paar dagen en het is nog even afwachten of er nu met april in zicht wel een wat langere droge periode kan aanbreken.

Water in zicht

Wat kunnen we verwachten als de sneeuw in de Alpen smelt dit voorjaar

De afgelopen winter verliep zeer zacht in Weste n centraal Europa en op een paar korte perioden na is er in de middelgebergten van Duitsland, Frankrijk en België maar weinig sneeuw gevallen. Alleen medio januari was er korte tijd sprake van een sneeuwdek met een dikte tot maximaal zo'n 25 cm. Voor de waterstanden in de Rijn en de Maas heeft de sneeuw deze winter daarom zo goed als geen rol gespeeld.

Wat hogerop in het Zwarte woud en de Vogezen lag boven de 1000 m soms wel wat langer sneeuw, maar ook daar bleef het beperkt tot enkele decimeters en ook dit leverde voor de Rijn weinig extra water op toen het ging smelten. Tot enkele decennia geleden speelde sneeuw vaak nog een belangrijke rol bij het ontstaan van grotere hoogwater golven,  maar de afgelopen winter is daar dus geen sprake van geweest.

In de Alpen ligt op dit moment nog wel sneeuw en boven de 2000 m ligt zelfs opvallend veel sneeuw. Het was namelijk ook in de Alpen een natte winter en op grote hoogte, waar de zachte lucht niet door kan dringen, betekent dat, dat het sneeuwdek steeds verder aangroeit. Op dit moment ligt er onder de 1500 m in de Alpen daarom vrijwel geen sneeuw, op wat beschutte dalen na waar de zachte lucht moeilijk door kon dringen.

Tussen de 1500 en 2000 m neemt het sneeuwdek snel toe en is er sprake van een ongeveer gemiddeld sneeuwdek. Gedurende de winter is dit door zachte lucht wel een paar keer aangetast, maar steeds viel er nieuwe sneeuw waardoor het weer aangroeide. Boven de 2000 m is er nauwelijks sprake geweest van dooi en is het sneeuwdek veel dikker geworden dan in een gemiddeld jaar.

In de kaart hieronder is de sneeuwdikte van dit moment in de Alpen weergegeven. Duidelijk is te zien dat er vooral sneeuw op de hogere delen ligt en dat veel dalen sneeuwvrij zijn. Aan de hand van een achttal meetstations zal ik de actuele situatie beschrijven.

Het eerste station (nr 1 op de kaart) ligt in de buurt van Sankt Gallen in het noordoosten van Zwitserland. Het is een laaggelegen station, op circa 1350 m boven de zeespiegel, en er ligt daar op dit moment vrijwel geen sneeuw meer. In het begin van de winter zag het nog vrij goed uit en in december en begin januari viel er voldoende sneeuw om een aardig sneeuwdek op te bouwen. Maar toen het vanaf half januari droog werd en de temperaturen tot ver boven nul opliepen, smolt de sneeuw al snel weg.

De afgelopen weken is er nog wel wat sneeuw gevallen, maar de temperatuur was daarna weer te hoog om voor een blijvend sneeuwdek te zorgen. De zwarte lijn in de figuur geeft de langjarig gemiddelde sneeuwdikte aan. Gewoonlijk is dat rond deze tijd van het jaar, met ruim 1 meter, op zijn dikst en het smelt vooral in de maand april. Nu er geen sneeuw ligt dit jaar betekent dat, dat er ook geen smeltwater beschikbaar komt in april en de Rijn zal het dit jaar dus zonder smeltwater moeten doen uit dit gebied.

Vlak bij dit meetstation ligt ca. 1000 m hoger het station Säntis (nr 2 op de kaart) en hier is het sneeuwdek de afgelopen winter alsmaar verder aangegroeid en ligt inmiddels bijna 6 m sneeuw, 2 m meer dan het langjarig gemiddelde. Zoals de grafiek laat zien smelt deze sneeuw gewoonlijk pas in mei en juni en dat betekent dat de Rijn later in het voorjaar hier vandaan juist wel op extra smeltwater kan rekenen.

Als we verder gaan langs de noordkant van de Alpen dan komen we bij het station Wanne op 1700 m (nr 3 op de kaart), waar ongeveer 1 m sneeuw ligt. Deze sneeuw smelt gewoonlijk in april en hier kan de Rijn dus wel ongeveer een normale hoeveelheid smeltwater van verwachten. Niet eens zo heel veel hoger op 2150 m hoogte is het sneeuwdek langs de noordkant van de Alpen al aanzienlijk dikker. Bij Titlisboden (station 4) ligt ruim 3 m en dit is bijna 1 m meer dan in een gemiddeld jaar. Ook deze sneeuw smelt gewoonlijk in mei en dat is weer gunstig voor de Rijnafvoer in die periode van het jaar.

Nog wat verder naar het westen ligt Föchsen (station 5), waar op 1700 m ook ongeveer de gemiddelde hoeveelheid sneeuw ligt. Wat verder naar het zuiden ligt het Berneroberland. Hier vinde we de hoogste pieken van het stroomgebied van de Rijn, zoals de Jungfrau, die tot ruim boven de 4000 m reikt. Deze hoge kammen vangen altijd vele sneeuw als de lucht van het westen tot noordwesten wordt aangevoerd.

Hier ligt op 2700 m het meetstation Gandegg, waar het sneeuwdek inmiddels ook tot ruim boven de 4 m is aangegroeid. De sneeuw op deze hoogte begint pas eind mei te smelten en zorgt dan in juni, via de Aare die daar vlakbij ontspringt, voor extra smeltwater in de Rijn.

De laatste twee stations ligt meer in het Oosten van Zwitserland waar ook de bronnen van de Rijn zelf liggen. Dit gebied ligt achter de meest noordelijke kam van de Alpen en hier valt gewoonlijk wat minder sneeuw dan aan de noordzijde. Op een station op iets boven de 2000 m (nr 7 op de kaart) ligt gewoonlijk maar ongeveer 1 meter, maar dit jaar is het ongeveer een halve meter meer. Dat is weer gunstig voor de Rijn in april, want dat is de periode dat deze sneeuw waarschijnlijk gaat smelten.

Het laatste station waar ik naar gekeken (nr 8) ligt daar in de buurt,  maar wat hoger op ongeveer 2500 m, en ook hier is het sneeuwdek een kleine halve meter die gewoonlijk in deze tijd van het jaar. Deze sneeuw smelt waarschijnlijk weer vooral in mei en levert dan het extra smeltwater voor de Rijn.

Samengevat zien we een wisselend beeld bij de plaatsen die in april de Rijn van smeltwater moeten voorzien. Er zijn stations waar de sneeuw nu al bijna weg is maar er zijn ook plaatsen waar ongeveer de normale hoeveelheid sneeuw ligt. De Rijn hoeft hiervandaan dus niet op veel extra water te rekenen,  maar het is ook niet zo dat er helemaal geen smeltwater beschikbaar zal komen in april.

Voor de maand mei en ook nog in juni ziet het er veel gunstiger uit; het sneeuwdek wat in die periode voor smeltwater moet gaan zorgen is overal veel dikker dan normaal en de kans is groot dat de Rijn in deze periode van het jaar op extra water mag gaan rekenen.

Dat water komt trouwens niet in één keer beschikbaar voor de Rijn want het grootste deel wordt in eerste instantie opgevangen In de grote Zwitserse Meren zoals de Bodensee en het Vierwoudstedenmeer. Dit zijn enorme buffers die wel 90% van het water in eerste instantie onderscheppen en vervolgens vertraagd weer doorgeven. Het smeltwater dat in mei en juni beschikbaar komt stroomt dus niet in die maanden allemaal al meteen door naar Nederland. Omdat het in de grote meren is opgeslagen profiteert de Rijn ook in juli en zelfs augustus nog van dit water.

Al met al ziet het er dus gunstig uit voor de Rijn afvoer in het komende zomerhalfjaar. Maar er is misschien nog wel een addertje onder het gras, want smeltende sneeuw levert niet altijd smeltwater op. Als het in mei droog is met veel zonneschijn dan verdampt ook een deel van de sneeuw en verdwijnt het direct als waterdamp in de lucht en heeft de Rijn er dus niets aan.

Veel hangt dus nog af van het weer in mei. Als dat een normale maand wordt, met regelmatig wat regenval en niet al te lange droge en zonnige perioden dan komt het met de Rijn wel goed dit jaar, maar mocht het een heel droge meimaand worden met veel zonneschijn dan ziet het er minder gunstig uit.