Kleine hoogwatergolf onderweg in de Rijn, later mogelijk nog hoger
Uitzonderlijk veel regen in het grensgebied van Frankrijk en Duitsland laat de Rijn de komende dagen stijgen naar een stand waarschijnlijk net onder de 13 m op dinsdag 21 mei. Het stroomgebied van de Maas ontving minder water maar ook daar steeg de afvoer even flink om nu weer te gaan dalen. Dinsdag en woensdag wordt opnieuw veel regen verwacht en misschien volgen de dagen daarna nog wel hogere standen dan we nu meemaken.
Rijn
In het stroomgebied van de Rijn is gisteren in de buurt van Saarbrücken uitzonderlijk veel regen gevallen en de rivieren de Saar en de Moezel zijn zeer snel gestegen. In de Saar werd zelfs de hoogste stand bereikt, sinds met de metingen is begonnen. Ook Bijzonder is dat hoge standen hier gewoonlijk alleen in de winter optreden door een combinatie van smelt- en regenwater, maar nu dus vanwege een (bijna) zomerse regensituatie. Bij de Moezel komt het niet zover maar ook daar gaat het om een stand die maar eens in de 5 tot 10 jaar voorkomt.
Ook het zuiden van Duitsland ontving vrij veel regen en de Bovenrijn is inmiddels ook gaan stijgen. Deze golf ligt iets achter op de golf uit de Moezel en daardoor wordt de gezamenlijke afvoer iets minder hoog dan wanneer ze precies waren samengevallen. De hoogste stand bij Koblenz, waar Moezel en Bovenrijn samenkomen, wordt nu verwacht in de nacht van zondag op maandag. Vanaf daar is het nog ongeveer twee dagen totdat de piek van de golf bij Lobith aankomt.
Stroomafwaarts van Koblenz is de afgelopen dagen veel minder regen gevallen en de meest kleinere zijrivieren, die daar in de Rijn uit komen, hebben een gemiddelde afvoer. Dat zorgt ervoor dat de hoogwatergolf in het laatste stuk maar weinig wordt aangevuld en omdat wel water zijdelings wordt geparkeerd in de uiterwaarden kan de golf dan een flink stuk inzakken. Een onzekere factor is nog wat er zondag en maandag in die regio gebeurt, want er worden wel flinke buien verwacht en dat kan de afvoer zomaar weer een 100 m³/s extra laten stijgen.
Alles bij elkaar verwacht ik nu dat het stand ongeveer naar 12,8 m gaat op dinsdag 21 mei en de afvoer bedraagt dan ongeveer 5.300 m3/s. Dat is uiteraard met een marge van zo'n 25 cm naar boven en naar beneden. De dagen daarna verandert er maar weinig, omdat er vanuit de gebieden waar veel regen is gevallen nog steeds flink wat water onderweg is. Tot 25 mei verwacht ik dat de stand niet of nauwelijks onder de 12,5 m zal komen. Daarna wordt het spannend wat er verder gaat gebeuren en de kans is groot dat er opnieuw een stijging komt.
De weersituatie de komende tijd
Het weer waar we op dit moment mee te maken hebben, wordt veroorzaakt door relatief kleine lagedrukgebieden die op de weerkaarten nauwelijks opvallen en heel traag over centraal Europa trekken. Voor de weermodellen is het moeilijk om de precieze koers te bepalen maar wat wel duidelijk is dat rondom deze lagedrukgebieden uitzonderlijk veel regen kan vallen. Het gaat dan enerzijds om langdurige regen met een niet al te hoge intensiteit, zo rond de 5 soms even 10 mm per uur. Maar als dat meer dan 24 uur aanhoudt dan worden de hoeveelheden zo groot dat een steeds groter deel van het water naar de rivieren wordt afgevoerd.
Gisteren kreeg het Saarland te maken met zo een weersysteem en binnen 24 uur viel op veel plaatsen meer dan 100 mm en op een enkele plek zelfs 120 tot 130 mm. De situatie leek heel veel op juli 2021 toen er in het Ahrdal in Duitsland ook uitzonderlijk veel regen viel en, zoals we allemaal nog weten, kregen ook de Geul, Ruhr en Maas met dit weersysteem mee te maken.
In de nabijheid van dergelijke lagedrukgebieden zijn er ook zones waar zware buien vallen. Die zijn anders van karakter want ze duren veel korter, maar de intensiteit is vele malen groter met gedurende een korte tijd wel 50 tot 100 mm per uur. Als dat een half uur aanhoudt, kan er ook daar wel 50 mm vallen.
Zo’n buienstraat met zeer zware buien trok gisteravond net ten zuiden van Limburg langs over het noorden van België en bracht met name in de Voerstreek op veel plaatsen meer dan 50 mm neerslag. Vanwege de zeer hoge intensiteit wordt dan met name vanaf open akkers en verharde stenige oppervlakken heel veel water naar de dalen gevoerd wat daar al snel tot wateroverlast zal leiden.
De neerslagkaart hieronder laat goed de verschillen zien tussen de gebieden met uitzonderlijk veel regen. In het midden onder het Saarland, waar het meer dan de hele dag matig zwaar regende en zeer veel regen viel en linksboven net ten zuiden van Limburg, het veel kleinere gebied waar de zware buien overtrokken die de overlast in de Voerstreek en rondom Eijsden veroorzaakten.
IMG_2173.jpeg
De Maas
De Ardennen lagen tussen de beide gebieden in waar veel regen viel en kregen gisteren zowel een staartje mee van het regengebied dat boven het Saarland lag, als van de buien die later over de Voerstreek trokken. Er viel voldoende regen om de Maas even flink te laten stijgen. Vanwege de zware buien ging die stijging in de loop van de middag even heel snel tot uiteindelijk vannacht de 750 m³/s werd bereikt.
Omdat het water van de buien al snel was afgevoerd zakte de afvoer daarna ook weer en die daling zet vandaag nog door. Ook in het stroomgebied van de Maas kunnen de komende dagen nog buien vallen maar waarschijnlijk is dat in eerste instantie niet voldoende om de afvoer opnieuw te laten stijgen.
Wat kunnen we de komende dagen verwachten
De kans is groot dat zowel de Maas als de Rijn na de pieken die nu onderweg zijn nog eens met een nieuwe stijging te maken krijgen. Een vergelijkbaar lagedrukgebied als gisteren boven het Saarland lag, trekt namelijk komende dinsdag en woensdag over Centraal-Europa naar het noorden. Opnieuw kan het dan lokaal langdurig regen gaan vallen met een niet al te hoge intensiteit die optellen tot grote hoeveelheden in een groot gebied. Op andere plekken zijn ook weer zware buien mogelijk die dan meer lokaal voor overlast zullen zorgen.
De precieze koers van het lagedrukgebied is nu nog moeilijk te zeggen en de verschillende weermodellen laten ook steeds weer andere oplossingen zien. De meeste regen lijkt echter te gaan vallen in een brede zone die vanaf Zuid-Duitsland over het grensgebied van Frankrijk en Duitsland naar de richting van Ardennen/Eiffel loopt en verder tot boven Nederland. Ongeveer hetzelfde gebied dus als waar de afgelopen dagen veel regen viel.
Als dat inderdaad uit gaat komen dan is de kans groot dat vanaf woensdag of donderdag volgende week de afvoer van eerst de Maas en later ook de Rijn weer gaat stijgen. Op dit moment is er nog niets te zeggen over hoe ver die afvoer gaat stijgen. Wat al wel duidelijk is, is dat de bufferende werking van het stroomgebied vanwege de regen van de afgelopen dagen al flink afgenomen zal zijn en nieuwe regen zal dan voor een groter deel gaan afstromen. Maar al met al blijven toch de totale neerslaghoeveelheden het meest bepalend voor wat uiteindelijk de afvoer gaat worden.
We zullen het komende dagen in de gaten moeten houden. Morgen volgt een nieuw bericht.