Hogedrukgebieden weer heer en meester, droog en dalende waterstanden

Na een kort intermezzo met voldoende neerslag om de droogte in de stroomgebieden wat te verminderen, breekt nu weer een langere droge periode aan die misschien wel 10 dagen duurt. De waterstanden in Rijn en Maas zullen daardoor weer gaan zakken en de lichte stijging van de afgelopen tijd zal waarschijnlijk weer grotendeels teniet worden gedaan. In dit waterbericht leest u de details. De rubriek Water Inzicht slaat nog een weekje over.

Water van de week

Opnieuw breekt een langere droge periode aan

Het weerpatroon van sterke hogedrukgebieden die het weer bepalen en slechts een bescheiden rol voor lagedrukgebieden houdt voorlopig nog aan. Even werd het doorbroken door twee weken waarin enkele lagedrukgebieden over onze omgeving trokken; wat enige verlichting bracht van de droogte. De hogedrukgebieden lagen gedurende deze tijd op wat grotere afstand en zo konden neerslagzones de stroomgebieden van Rijn en Maas bereiken.

In twee weken tijd viel er op veel plaatsen zo'n 40 tot 60 mm neerslag en lokaal in de Duitse Middelgebergten en ook de Ardennen zelfs 70 tot 80 mm. Dat was voldoende om de waterstanden in de Rijn en in wat mindere mate de Maas weer wat op te tillen. Opvallend aan de neerslag was, dat meer naar het westen in Nederland er veel minder neerslag viel. Zoals de kaart hieronder laat zien, is langs de hele kustzone en vooral in Noord-Holland in april minder dan 10 mm regen gevallen.

Neerslag april.jpg

Bovenop de al zeer droge maart maand is in dee kuststreken inmiddels sprake van uitzonderlijke droogte. In het oosten van het land werd de droogte wel onderbroken en hier is deze maand inmiddels meer neerslag gevallen dan het langjarig gemiddelde voor april. Deze neerslagverdeling, met de minste neerslag in de kustzone, is niet ongebruikelijk in april zoals ook het langjarig gemiddelde laat zien (rechter grafiek). De zee is nu nog relatief koud en lucht die over zee wordt aangevoerd bevat dan relatief weinig vocht, terwijl het vasteland al op kan warmen en de lucht daar meer vocht bevat.

Dit jaar kwam daar nog bij dat de regen vooral vanuit het zuiden werd aangevoerd en de neerslagzones het westen van het land niet of nauwelijks wisten te bereiken. Dat weerbeeld laten we nu weer achter ons want, nadat donderdag trok het voorlopig laatste lagedrukgebied over Noord-Duitsland naar het oosten, waarna de luchtdruk snel steeg. Op dit moment ligt er al weer een sterk nieuw hogedrukgebied van zuidwest naar noordoost over Europa.

De hele komende week houdt dit hogedrukgebied stand, maar schuift de as wel wat op naar het noorden. Aan het eind van de week verplaatst het hogedrukgebied nog wat meer in noordwestelijke richting en dat legt de weg open voor een meer noordelijke stroming, die koelere lucht aan gaat voeren. Als het hogedrukgebied zich daarna nog wat verder op de Atlantische Oceaan terugtrekt kan neerslag ook weer de stroomgebieden bereiken.

Dat is op zijn vroegst vanaf dinsdag 8 of woensdag 9 mei en de laatste modeluitkomsten laten dan wel aardig wat regen zien. Dat is echter nog ver vooruit in de tijd en er is ook nog een kans dat het hogedrukgebied meer invloed houdt op onze omgeving en het nog wat langer duurt voordat regen weer de stroomgebieden kan bereiken. Zoals het er nu naar uitziet blijft het dus een zeker één week en misschien wel 10 dagen droog. Dat betekent dat de rivieren weer zullen gaan dalen en de lichte stijging van de afgelopen twee weken weer grotendeels tenietgedaan zal worden.

Rijn daalt naar onder 8 m NAP aan het eind van de week, later mogelijk naar 7,5 m

Door de regenval van de afgelopen weken is de Rijn ruim 1 m gestegen tot iets boven de 8,4 m NAP op zaterdag 26/4. Deafvoer steeg tot ongeveer 1600 m³/s, ruim 500 m³/s meer dan 10 dagen eerder. Dit is nog lang niet het langjarig gemiddelde voor deze tijd van het jaar want dat bedraagt ongeveer 2300 m³/s. Vooral de regenval van afgelopen donderdag in het noordelijke deel van het Duitse stroomgebied, waardoor de Ruhr in korte tijd steeg van ca 30 naar 200 m³/s, leverde nog een paar decimeter extra op bij Lobith.

Dit had nog meer kunnen zijn, want het Ruhrverband, de Duitse waterbeheerder van de Ruhr, benutte de vele regen om de stuwmeren in dit gebied weer wat aan te vullen. Na de droogte in maart en april was de vulgraad teruggelopen en deze neerslag kwam goed uit. In Duitsland zijn meer stuwmeren die in de winter worden gevuld en als het dan in de zomer langere tijd droog is, laat men het water geleidelijk weglopen, zodat de beken in deze gebieden een wat hogere afvoer houden en niet droogvallen. De gebruikers langs het water kunnen dit water dan gebruiken. Ook de Rijn profiteert hiervan, want alles bij elkaar zorgt het tijdens droge perioden misschien wel voor 100 m³/s extra, waardoor extreem lage afvoeren in de zomer minder vaak voorkomen.

De noordelijke zijbeken van de Rijn zijn al weer gaan dalen en de afvoer bij Lobith is ook al weet wat gezakt. Zuidelijker vanuit het stroomgebied is nog wel wat extra water onderweg want ook in de Alpen en in het stroomgebied van de Bovenrijn en Moezel viel voldoende regen voor wat extra water. Dit water volgt elkaar op en daarom daalt de waterstand bij Lobith de eerste 3 tot 4 dagen nog vrij langzaam en op 1 mei verwacht ik een waterstand van ongeveer 8,15 m NAP.

Daarna is het extra water op en gaat de stand sneller dalen met zo'n 15 cm per dag tot op 4 mei een stand van ca 7,7 m NAP wordt bereikt. Vanaf 5 mei neemt de daalsnelheid weer wat af, maar omdat het voorlopig nog droog blijft, is de kans groot dat ergens tussen 6 en 8 mei ook de 7,5 m NAP wordt bereikt. De afvoer is het dan weer terug op ongeveer 1100 m³/s en dat is vrijwel net zo hoog als aan het begin van de wat nattere periode.

Op dit moment ziet het er naar uit dat het vanaf 7 of 8 mei ook weer natter kan worden in het stroomgebied waardoor de waterstanden richting medio mei weer wat gaan stijgen. Maar dit is nog onzeker want het zou ook kunnen dat het hogedrukgebied meer invloed houdt op het weer in onze omgeving.  Heel onwaarschijnlijk is dat niet, want dit weerpatroon van dominante hogedrukgebieden zien we eigenlijk al vanaf half februari.

Maas daalt maar circa 80 m³/s, na volgend weekend nog wat lager

De Maas profiteerde maar weinig van de neerslag in de afgelopen tijd. Er viel aardig wat regen in de Ardennen maar het meeste viel aan de zuidoostkant van dit gebergte en dat deel watert af op de Rijn. Voorafgaand aan de nattere periode wat we afvoer bij Maastricht op 10 april tot ongeveer 100 m³/s gedaald. Dankzij de regenval waren er twee oplevingen waarbij de afvoer steeg tot ongeveer 150 m³/s. Dat is niet veel als je in beschouwing neemt dat er toch aardig wat regen viel.

Sinds vrijdag is het weer droog geworden in het stroomgebied en is de afvoer weer gaan dalen. Over een dag of twee verwacht ik dat deze weer tot onder de 100 m³/s zal zijn gedaald en komend weekend kan de 80 m³/s worden bereikt. Omdat het droge weer zich ook na het volgend weekend nog minimaal een paar dagen voortzet, verwacht ik dat afvoer in het begin van die week verder daalt en rond 8 of 9 mei tot onder de 75 m³/s zakken.

De langjarig gemiddelde afvoer voor deze tijd van het jaar bedraagt ongeveer 225 m³/s; de afvoer is dus erg laag voor de tijd van het jaar. Heel bijzonder is dat niet want de afgelopen jaren is dat ook in 2017, 2020, 2021 en 2022 gebeurd. Opvallend is dat 2018 hier niet tussen staat. Dat jaar zou later in de zomer uitgroeien tot een extreem droog jaar, maar het voorseizoen was toen helemaal niet zo droog. Verder valt op dat 2021 er wel tussen staat. In dat jaar was er Limburg in juli een uitzonderlijk hoogwater en blijkbaar was het voorseizoen toen juist aan de droge kant.

Deze voorbeelden laten zien dat langere droge perioden en lage Maasafvoeren in het voorjaar nog niet zoveel zeggen over wat er later die zomer allemaal nog kan gebeuren. Ook dit jaar zullen we moeten afwachten wat het weer voor ons in petto heeft en, ondanks de huidige droogte, is een nieuw zomerhoogwater nu nog niet uit te sluiten.